جلب مهریه چگونه است؟ (صفر تا صد مراحل، شرایط و قانون جدید در سال 1403)

جلب مهریه به معنای دریافت حکم قانونی برای الزام زوج به پرداخت مهریه و در صورت عدم تمکین، بازداشت وی است. این فرآیند پس از قطعی شدن حکم دادگاه مبنی بر پرداخت مهریه و صدور اجراییه آغاز می شود و در صورت عدم اثبات اعسار یا عدم پرداخت اقساط، واحد اجرای احکام اقدام به صدور حکم جلب می کند. مهریه به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زوجه در عقد دائم، همواره مورد توجه سیستم حقوقی ایران بوده است. این حق، که در زمان عقد تعیین و بر ذمه زوج قرار می گیرد، می تواند در طول زندگی مشترک یا پس از آن توسط زوجه مطالبه شود. گاهی اوقات، زوج از پرداخت این حق قانونی خودداری می کند و زوجه مجبور به پیگیری حقوقی برای دریافت آن می شود. در چنین شرایطی، یکی از ابزارهای قانونی برای وادار کردن زوج به ایفای تعهد خود، دریافت حکم جلب مهریه است.

درک کامل این فرآیند، نه تنها برای زنانی که به دنبال احقاق حق خود هستند ضروری است، بلکه مردان بدهکار مهریه نیز باید از پیامدهای عدم پرداخت و راه های قانونی برای مدیریت وضعیت خود آگاه باشند. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و شفاف، به بررسی دقیق مراحل، شرایط و قوانین مربوط به جلب مهریه در ایران می پردازد. در ادامه، جنبه های مختلف جلب مهریه، از جمله مبانی قانونی آن، قانون جدید محدودیت ۱۱۰ سکه، شرایط و مراحل گام به گام درخواست، مدارک مورد نیاز، هزینه ها و همچنین چگونگی لغو حکم زندان برای مهریه را بررسی خواهیم کرد تا مخاطبان با آگاهی کامل در این مسیر گام بردارند.

مفاهیم کلیدی و مبانی قانونی جلب مهریه

برای ورود به بحث جلب مهریه، ابتدا لازم است با برخی مفاهیم اساسی حقوقی آشنا شویم تا درک عمیق تری از ابعاد این موضوع حاصل شود.

مهریه چیست؟

مهریه، مالی است که به موجب عقد نکاح دائم، زوج مکلف به پرداخت آن به زوجه می شود. این مال می تواند عین معین، منفعت، دین یا حتی انجام یک عمل باشد، اما معمولاً در ایران به صورت سکه بهار آزادی تعیین می شود. مهریه به دو دسته اصلی تقسیم می شود:

• مهریه عندالمطالبه: این نوع مهریه به محض وقوع عقد، بر ذمه زوج مستقر می شود و زوجه هر زمان که بخواهد، می تواند آن را مطالبه کند. پرداخت آن منوط به هیچ شرطی نیست و زوج موظف به پرداخت فوری آن است.
• مهریه عندالاستطاعه: در این حالت، پرداخت مهریه منوط به استطاعت مالی زوج است. به این معنا که زوجه تنها در صورتی می تواند مهریه را مطالبه کند که ثابت کند زوج توانایی مالی برای پرداخت آن را دارد. اثبات استطاعت مالی زوج بر عهده زوجه است و این موضوع پیچیدگی های خاص خود را در پیگیری های قانونی دارد.

تفاوت در نوع مهریه، تأثیر مستقیمی بر نحوه و زمان مطالبه و در نهایت، امکان دریافت حکم جلب دارد.

جلب مهریه به چه معناست؟

اصطلاح جلب مهریه به معنای صدور حکم بازداشت یا حبس برای زوجی است که محکوم به پرداخت مهریه شده اما از اجرای این حکم خودداری می کند. باید توجه داشت که این نوع جلب، با جلب کیفری که برای متهمین جرایم صادر می شود، تفاوت اساسی دارد. در پرونده های مهریه، جلب جنبه حقوقی داشته و هدف آن اجبار بدهکار به پرداخت دین خود است، نه مجازات او به دلیل ارتکاب جرم. به عبارت دیگر، وقتی فردی به پرداخت مهریه محکوم می شود و توانایی پرداخت را دارد اما از آن امتناع می کند، یا توانایی ندارد و دادخواست اعسار او رد شده یا اقساط خود را پرداخت نمی کند، قانون این امکان را به زوجه می دهد که با درخواست حکم جلب، زوج را وادار به ایفای تعهد مالی خود کند. این اقدام تا زمان پرداخت مهریه یا تعیین تکلیف قانونی (مانند اثبات اعسار و قسط بندی) ادامه می یابد.

مبانی قانونی حکم جلب مهریه

اساس قانونی صدور حکم جلب برای مهریه عمدتاً بر ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی استوار است. این ماده بیان می کند: «اگر محکوم علیه (در اینجا زوج) مالی جز مستثنیات دین نداشته باشد، اما تمکن مالی او در آینده اثبات شود، دادگاه می تواند به درخواست محکوم له (در اینجا زوجه) و با رعایت شرایط قانونی، محکوم علیه را بازداشت کند تا زمانی که دین خود را ادا کند یا اعسار خود را اثبات نماید.» هدف قانون گذار از گنجاندن این ماده، ایجاد ضمانت اجرایی برای احکام مالی است تا حقوق طلبکاران (زوجه) تضییع نشود. در واقع، این ماده به عنوان یک اهرم فشار عمل می کند تا زوج به تعهدات مالی خود پایبند باشد. البته باید توجه داشت که این قانون با تغییرات و اصلاحاتی همراه بوده که مهم ترین آن، مربوط به محدودیت ۱۱۰ سکه است.

قانون جدید حکم جلب مهریه: محدودیت ۱۱۰ سکه بهار آزادی

قانون جدید حمایت خانواده، با هدف کاهش زندانیان مهریه و جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی، تغییرات مهمی را در زمینه جلب مهریه ایجاد کرده است. اصلی ترین و پرحاشیه ترین این تغییرات، محدودیت ۱۱۰ سکه بهار آزادی برای ضمانت اجرای حبس است.

محدودیت ۱۱۰ سکه برای ضمانت اجرای حبس

بر اساس تبصره ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده، ضمانت اجرای کیفری (یعنی امکان صدور حکم جلب و حبس) برای مهریه، صرفاً تا میزان ۱۱۰ سکه بهار آزادی یا معادل آن است. این بدان معناست که حتی اگر مهریه زوجه بیش از ۱۱۰ سکه باشد، دادگاه فقط می تواند برای ۱۱۰ سکه اول، حکم جلب و حبس صادر کند. اگر زوج این میزان از مهریه را پرداخت کرده باشد یا برای آن تعیین تکلیف قانونی (مانند قسط بندی) صورت گرفته باشد، دیگر نمی توان او را به دلیل عدم پرداخت مازاد بر ۱۱۰ سکه، جلب یا حبس کرد. این قانون، به نوعی سقف مسئولیت کیفری زوج را در قبال مهریه تعیین می کند و هدف آن، جلوگیری از حبس های طولانی مدت برای مبالغ کلان مهریه است. البته این موضوع به معنای سلب حق زوجه برای مطالبه مازاد نیست، بلکه صرفاً ضمانت اجرای حبس را محدود می کند.

نحوه مطالبه مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه

سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا زوجه می تواند بیش از ۱۱۰ سکه را مطالبه کند؟ پاسخ مثبت است. محدودیت ۱۱۰ سکه، تنها ناظر بر امکان صدور حکم جلب و حبس است، نه حق مطالبه مهریه. زوجه می تواند تمام مهریه خود را، حتی اگر ۲۰۰ یا ۵۰۰ سکه باشد، از زوج مطالبه کند. اما برای دریافت مازاد بر ۱۱۰ سکه، نمی توان حکم جلب یا حبس گرفت. راه های حقوقی برای دریافت مازاد بر ۱۱۰ سکه عمدتاً از طریق توقیف اموال زوج است. به این معنا که زوجه می تواند اموال منقول و غیرمنقول زوج را تا میزان مهریه باقیمانده (مازاد بر ۱۱۰ سکه) توقیف کند و از طریق فروش آنها، طلب خود را وصول نماید.

در شرایط استثنایی، اگر زوجه بتواند اثبات کند که زوج با وجود تمکن مالی کافی، به صورت عمدی از پرداخت مهریه (حتی مازاد بر ۱۱۰ سکه) خودداری می کند، ممکن است امکان صدور حکم جلب برای مازاد نیز فراهم شود. اما اثبات این موضوع بسیار دشوار است و به مدارک و شواهد قوی نیاز دارد. این ماده قانونی پیچیدگی های خاص خود را دارد و همواره توصیه می شود در چنین مواردی با یک وکیل متخصص مشورت شود.

محدودیت ۱۱۰ سکه صرفاً به معنای محدودیت ضمانت اجرای حبس برای مهریه است و زوجه همچنان می تواند تمامی مهریه تعیین شده خود را، از طریق توقیف اموال زوج، مطالبه کند.

شرایط لازم برای درخواست حکم جلب مهریه

صدور حکم جلب مهریه، همانند هر اقدام حقوقی دیگری، نیازمند رعایت شرایط و طی مراحل مشخصی است. بدون وجود این شرایط، دادگاه یا واحد اجرای احکام، از صدور حکم جلب خودداری خواهد کرد.

وجود حکم قطعی دادگاه مبنی بر محکومیت زوج به پرداخت مهریه

اولین و مهم ترین شرط، آن است که زوجه باید یک حکم قطعی از دادگاه خانواده داشته باشد که در آن، زوج به پرداخت مهریه محکوم شده باشد. حکم قطعی به حکمی گفته می شود که دیگر قابل تجدیدنظرخواهی یا فرجام خواهی نباشد و مراحل دادرسی آن به اتمام رسیده باشد. تا زمانی که حکم قطعی نشده باشد، امکان درخواست اجراییه و در نهایت حکم جلب وجود ندارد.

طی کردن مراحل قانونی مطالبه مهریه (مسیر ثبتی و قضایی)

بر اساس قوانین جاری، زوجه برای مطالبه مهریه خود، باید ابتدا مراحل قانونی را به درستی طی کند. این مراحل شامل دو مسیر اصلی، ثبتی و قضایی، می شود:

اولویت اقدام از طریق اداره ثبت: در حال حاضر، مطابق قانون، اولویت مطالبه مهریه با مراجعه به اداره ثبت اسناد و املاک است. زوجه می تواند با ارائه سند ازدواج خود به دفتری که عقد در آن ثبت شده، درخواست صدور اجراییه ثبتی را نماید. اداره ثبت، سند ازدواج را به زوج ابلاغ می کند و به او فرصت می دهد تا مهریه را پرداخت کند یا اموال خود را معرفی کند. اگر از این طریق امکان وصول مهریه یا توقیف اموال وجود نداشته باشد، اداره ثبت گواهی عدم امکان توقیف اموال را صادر می کند.

مراجعه به دادگاه خانواده: در صورتی که مسیر ثبتی به نتیجه نرسد و گواهی عدم امکان توقیف اموال از اداره ثبت دریافت شود، زوجه می تواند با استناد به این گواهی و از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست مطالبه مهریه را در دادگاه خانواده ثبت کند. همچنین در مواردی که مهریه از نوع سند رسمی نباشد (مثلاً مهریه در عقد موقت)، مراجعه مستقیم به دادگاه خانواده لازم است.

صدور اجراییه و ابلاغ صحیح آن به زوج

پس از قطعی شدن حکم دادگاه مبنی بر محکومیت زوج به پرداخت مهریه، زوجه باید از همان دادگاه یا واحد اجرای احکام، درخواست صدور اجراییه کند. اجراییه، یک سند رسمی است که به زوج ابلاغ می شود و به او تکلیف می کند که ظرف مدت مقرر (معمولاً ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ) مهریه را پرداخت کند. ابلاغ اجراییه باید به صورت صحیح و قانونی صورت پذیرد. اگر زوج از طریق سامانه ثنا دارای حساب کاربری باشد، ابلاغ به صورت الکترونیکی و در غیر این صورت، از طریق مأمور ابلاغ انجام می شود.

انقضای مهلت 30 روزه پس از ابلاغ اجراییه

پس از ابلاغ اجراییه، زوج ۳۰ روز فرصت دارد تا یکی از اقدامات زیر را انجام دهد:

• مهریه را به صورت کامل پرداخت کند.
• دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه دهد و ثابت کند که توانایی مالی برای پرداخت مهریه را ندارد.
• با زوجه برای قسط بندی یا بخشش مهریه به توافق برسد.

اگر زوج در این مهلت ۳۰ روزه هیچ یک از این اقدامات را انجام ندهد و یا دادخواست اعسار او رد شود، زوجه می تواند درخواست صدور حکم جلب کند.

عدم اثبات اعسار توسط زوج یا عدم پرداخت اقساط مهریه پس از قسط بندی

همانطور که ذکر شد، اگر زوج در مهلت قانونی، دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را ارائه دهد و دادگاه آن را بپذیرد، حکم جلب صادر نخواهد شد. در این صورت، دادگاه مهریه را قسط بندی می کند و زوج موظف است اقساط را به صورت منظم پرداخت کند. اما اگر زوج پس از قسط بندی نیز از پرداخت اقساط خودداری کند، زوجه می تواند مجدداً برای درخواست حکم جلب اقدام نماید. همچنین، اگر دادخواست اعسار زوج توسط دادگاه رد شود، به منزله آن است که زوج توانایی پرداخت مهریه را دارد اما از آن امتناع می کند و در این حالت نیز امکان صدور حکم جلب فراهم می شود.

مراحل گام به گام گرفتن حکم جلب مهریه

فرآیند گرفتن حکم جلب مهریه، مراحلی مشخص و قانونی دارد که طی کردن صحیح آن ها برای موفقیت در مطالبه مهریه ضروری است. این مراحل به ترتیب زیر پیش می رود:

گام اول: مطالبه مهریه (ثبتی یا قضایی)

نخستین قدم در راه دریافت حکم جلب مهریه، مطالبه قانونی آن است. این مطالبه می تواند از دو مسیر اصلی انجام شود:

مسیر ثبتی

زوجه می تواند با مراجعه به دفتر ازدواجی که عقد نکاح در آن ثبت شده، یا هر دفتر اسناد رسمی دیگری، تقاضای صدور اجراییه ثبتی مهریه را نماید. در این روش، سند ازدواج به عنوان یک سند رسمی و لازم الاجرا تلقی می شود. اداره ثبت پس از بررسی مدارک، اجراییه را صادر و به زوج ابلاغ می کند. زوج ۱۰ روز مهلت دارد تا مهریه را پرداخت کند یا اموالی را برای توقیف معرفی نماید. اگر زوج از پرداخت خودداری کند و اموالی برای توقیف نیز یافت نشود، اداره ثبت گواهی عدم امکان توقیف اموال را صادر می کند. این گواهی برای مراجعه بعدی به دادگاه ضروری است. این مسیر در حال حاضر اولویت دارد، مگر اینکه مهریه از طریق ثبت قابل مطالبه نباشد (مانند مهریه غیررسمی یا مهریه عندالاستطاعه).

مسیر قضایی

در صورتی که مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت به نتیجه نرسد و گواهی عدم امکان توقیف اموال صادر شود، یا در مواردی که زوجه مستقیماً به دادگاه مراجعه می کند (مانند مهریه عندالاستطاعه که اثبات استطاعت نیاز به حکم دادگاه دارد)، باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست مطالبه مهریه را به دادگاه خانواده ارائه دهد. پس از ثبت دادخواست، پرونده به یکی از شعب دادگاه خانواده ارجاع می شود. دادگاه به موضوع رسیدگی کرده و پس از شنیدن اظهارات طرفین و بررسی مدارک، حکم به محکومیت زوج به پرداخت مهریه صادر می کند. این حکم بدوی پس از طی مراحل تجدیدنظر و فرجام خواهی (در صورت وجود) باید قطعی شود تا بتوان برای اجرای آن اقدام کرد.

گام دوم: درخواست صدور اجراییه از دادگاه

پس از قطعی شدن حکم دادگاه مبنی بر محکومیت زوج به پرداخت مهریه، زوجه باید به واحد اجرای احکام همان دادگاه مراجعه کرده و درخواست صدور اجراییه را نماید. مدارک لازم برای این مرحله شامل مدارک شناسایی زوجه، اصل و کپی سند ازدواج، و رای قطعی دادگاه است. واحد اجرای احکام پس از بررسی، اجراییه را صادر و به زوج ابلاغ می کند. این ابلاغ به زوج اطلاع می دهد که ظرف مدت ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ، مهریه را پرداخت کند.

گام سوم: انتظار انقضای مهلت 30 روزه

پس از ابلاغ اجراییه، زوج ۳۰ روز فرصت دارد تا نسبت به پرداخت مهریه اقدام کند، دادخواست اعسار خود را ارائه دهد، یا رضایت زوجه را جلب نماید. در این مدت، زوجه می تواند از طریق واحد اجرای احکام، وضعیت پرونده را پیگیری کند و مطمئن شود که ابلاغ به درستی انجام شده و زوج اقدامات لازم را انجام داده است یا خیر.

گام چهارم: درخواست صدور حکم جلب از واحد اجرای احکام

اگر پس از گذشت مهلت ۳۰ روزه و با وجود عدم پرداخت مهریه توسط زوج، دادخواست اعسار او نیز مورد پذیرش قرار نگرفته باشد یا زوج اصلاً دادخواست اعسار ارائه نکرده باشد، زوجه می تواند به واحد اجرای احکام دادگاه مراجعه و درخواست صدور حکم جلب مهریه را نماید. در این مرحله، واحد اجرای احکام پس از احراز شرایط، حکم جلب زوج را صادر و جهت اجرا به نیروی انتظامی ارسال می کند. نقش واحد اجرای احکام در این مرحله بسیار حیاتی است، چرا که آنها مسئول اطمینان از صحت اقدامات و اجرای صحیح قانون هستند. در صورت پذیرش دادخواست اعسار و قسط بندی مهریه، حکم جلب صادر نخواهد شد، مگر اینکه زوج از پرداخت اقساط خودداری کند که در این صورت نیز امکان صدور مجدد حکم جلب وجود دارد.

مدارک لازم برای درخواست حکم جلب مهریه

برای درخواست و پیگیری حکم جلب مهریه، زوجه باید مدارک مشخصی را تهیه و به مراجع قضایی ارائه دهد. این مدارک شامل موارد زیر است:

• مدارک هویتی زوجه شامل شناسنامه و کارت ملی (اصل و کپی).
• اصل و کپی سند ازدواج که مهریه در آن قید شده است.
• رای قطعی دادگاه مبنی بر محکومیت زوج به پرداخت مهریه. این رای باید به مرحله قطعیت رسیده و دیگر قابل اعتراض نباشد.
• اجراییه صادر شده از سوی دادگاه یا اداره ثبت که به موجب آن، زوج مکلف به پرداخت مهریه شده است.
• گواهی عدم امکان توقیف اموال از طریق اداره ثبت (در صورتی که مطالبه مهریه ابتدا از مسیر ثبتی انجام شده و به نتیجه نرسیده باشد).
• در صورت استفاده از خدمات وکیل، وکالتنامه معتبر که نشان دهنده نمایندگی وکیل از سوی زوجه باشد.

تکمیل بودن این مدارک، فرآیند رسیدگی را تسریع می کند و از تأخیرهای احتمالی جلوگیری می نماید. توصیه می شود پیش از مراجعه به مراجع قضایی، از کامل بودن تمام مدارک اطمینان حاصل شود.

هزینه های گرفتن حکم جلب مهریه در سال 1403

یکی از دغدغه های افراد درگیر در پرونده های حقوقی، اطلاع از هزینه های مربوط به آن است. در خصوص جلب مهریه نیز، هزینه هایی وجود دارد که باید مد نظر قرار گیرد.

هزینه مستقیم صدور حکم جلب

معمولاً صدور خود حکم جلب مهریه از واحد اجرای احکام، مستلزم پرداخت هزینه مستقیم و جداگانه ای نیست. این مرحله به عنوان بخشی از فرآیند اجرای حکم قطعی دادگاه در نظر گرفته می شود و هزینه های اصلی مربوط به مراحل اولیه مطالبه مهریه است.

هزینه های دادرسی در مرحله مطالبه مهریه

بخش عمده هزینه ها مربوط به مرحله ابتدایی مطالبه مهریه در دادگاه است. این هزینه ها بر اساس ارزش خواسته (مبلغ مهریه) و طبق تعرفه خدمات قضایی محاسبه می شود:

• برای مطالبه مهریه تا سقف ۲۰ میلیون تومان: ۲.۵ درصد از ارزش خواسته به عنوان هزینه دادرسی.
• برای مطالبه مهریه بیش از ۲۰ میلیون تومان: ۳.۵ درصد از ارزش خواسته به عنوان هزینه دادرسی.

این مبالغ در مراحل مختلف دادرسی (بدوی، تجدیدنظر، فرجام خواهی) ممکن است تکرار شوند و باید توسط خواهان (زوجه) پرداخت گردند. البته این هزینه ها در نهایت از زوج (محکوم علیه) قابل وصول است.

حق الوکاله وکیل

در صورت استفاده از خدمات وکیل، هزینه های حق الوکاله نیز به سایر هزینه ها اضافه می شود. حق الوکاله وکیل می تواند بر اساس توافق طرفین یا طبق تعرفه قانونی محاسبه شود. حضور یک وکیل متخصص در پرونده های مهریه می تواند فرآیند را تسهیل کرده، از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری نماید و شانس موفقیت را افزایش دهد، هرچند که خود هزینه ای جداگانه دارد.

سایر هزینه های جانبی

ممکن است هزینه های جانبی دیگری نیز در طول فرآیند مطالبه مهریه و جلب پیش آید، مانند:

• هزینه های مربوط به ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی.
• هزینه های کارشناسی (در صورتی که نیاز به ارزیابی اموال یا وضعیت مالی زوج باشد).
• هزینه های مربوط به دریافت کپی مدارک و اوراق قضایی.

آگاهی از این هزینه ها به برنامه ریزی مالی کمک می کند و از غافلگیری های احتمالی جلوگیری می نماید.

لغو حکم زندان یا جلب مهریه (از دیدگاه زوج)

هنگامی که حکم جلب مهریه برای زوج صادر می شود، این وضعیت می تواند برای او تبعات قانونی و اجتماعی قابل توجهی داشته باشد. اما راه هایی برای لغو این حکم یا جلوگیری از اجرای آن وجود دارد که عمدتاً متمرکز بر اثبات ناتوانی مالی یا جلب رضایت زوجه است.

اثبات اعسار از پرداخت مهریه

مهم ترین راهکار قانونی برای لغو حکم زندان یا جلب مهریه، اثبات اعسار (ناتوانی مالی) از پرداخت آن است. زوج می تواند ظرف مدت ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ اجراییه مهریه، دادخواستی تحت عنوان اعسار از پرداخت مهریه به دادگاه ارائه دهد. در این دادخواست، زوج باید لیست اموال و دارایی های خود را به صورت دقیق و شفاف ارائه کرده و با معرفی حداقل دو شاهد، ناتوانی مالی خود را برای پرداخت یکجای مهریه به اثبات برساند. شاهدان باید از وضعیت مالی زوج اطلاع کافی داشته باشند و شهادت دهند که زوج اموالی جز مستثنیات دین ندارد.

در صورتی که دادگاه دادخواست اعسار زوج را بپذیرد، حکم جلب صادر نخواهد شد و حکم زندان نیز لغو می شود. به جای آن، دادگاه با توجه به وضعیت مالی زوج و مهریه تعیین شده، مبلغی را به عنوان پیش قسط و اقساط ماهانه برای پرداخت مهریه تعیین می کند. زوج موظف است این اقساط را به موقع و به طور منظم پرداخت کند.

پرداخت مهریه

واضح ترین راه برای لغو حکم جلب و زندان، پرداخت کامل مهریه است. اگر زوج توانایی مالی برای پرداخت یکجا را داشته باشد، با پرداخت مهریه به زوجه، پرونده مختومه شده و حکم جلب نیز از اعتبار ساقط می شود. در صورت قسط بندی مهریه نیز، پرداخت منظم اقساط منجر به لغو حکم جلب و جلوگیری از صدور مجدد آن خواهد شد.

جلب رضایت زوجه

یکی دیگر از راه های مؤثر برای لغو حکم جلب، جلب رضایت زوجه است. زوج می تواند از طریق مذاکره و توافق با زوجه، او را به گذشت از بخشی از مهریه یا قبول پرداخت به شیوه ای خاص متقاعد کند. این توافق می تواند منجر به صلح و سازش در دادگاه شود و در نتیجه، زوجه از ادامه پیگیری برای جلب منصرف شود. رضایت زوجه می تواند در هر مرحله از پرونده، حتی پس از صدور حکم جلب، منجر به لغو آن شود.

نکته مهم: عدم پرداخت اقساط مهریه پس از اعسار

لازم به ذکر است که حتی پس از پذیرش دادخواست اعسار و قسط بندی مهریه، اگر زوج از پرداخت اقساط مهریه در موعد مقرر خودداری کند، زوجه می تواند مجدداً به واحد اجرای احکام مراجعه کرده و درخواست صدور حکم جلب زوج را به دلیل عدم پرداخت اقساط بدهد. در این صورت، حکم جلب دوباره صادر شده و زوج با خطر بازداشت مواجه خواهد شد. بنابراین، پذیرش اعسار به معنای معافیت دائمی از پرداخت نیست، بلکه به معنای تعدیل نحوه پرداخت است و مسئولیت پرداخت اقساط همچنان بر عهده زوج خواهد بود.

اثبات اعسار، تنها راهکار قانونی برای تعدیل نحوه پرداخت مهریه و لغو حکم زندان است، اما مستلزم اثبات واقعی ناتوانی مالی و معرفی شاهدان معتبر است.

برای سهولت در درک تفاوت های مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه و تأثیر آن ها بر جلب، می توان به جدول زیر اشاره کرد:

ویژگی	مهریه عندالمطالبه	مهریه عندالاستطاعه
زمان مطالبه	هر زمان پس از عقد	پس از اثبات تمکن مالی زوج
مسئولیت اثبات	بر عهده زوج است (پرداخت یا اثبات اعسار)	بر عهده زوجه است (اثبات تمکن مالی زوج)
اولویت مسیر مطالبه	ابتدائاً ثبتی، سپس قضایی	غالباً قضایی (دادگاه خانواده)
امکان صدور حکم جلب	بله، در صورت عدم پرداخت یا عدم پذیرش اعسار	بله، پس از اثبات تمکن، صدور حکم قطعی و عدم پرداخت

در مورد مدت زمان معمول برای گرفتن حکم جلب مهریه، نمی توان یک زمان دقیق و ثابتی را اعلام کرد. این فرآیند به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه)، حجم کار دادگاه ها، همکاری طرفین، تکمیل بودن مدارک و پیچیدگی های احتمالی پرونده. در حالت کلی، از زمان مطالبه مهریه تا صدور حکم قطعی و اجراییه و سپس حکم جلب، ممکن است چندین ماه تا بیش از یک سال به طول بیانجامد. اگر پرونده به تجدیدنظر یا فرجام خواهی کشیده شود، این مدت زمان بیشتر نیز خواهد شد.

در خصوص امکان درخواست ممنوع الخروجی همزمان با جلب مهریه، باید گفت که زوجه می تواند همزمان با مطالبه مهریه یا پس از صدور اجراییه، درخواست ممنوع الخروجی زوج را نیز به دادگاه ارائه دهد. این اقدام به عنوان یک ابزار فشار قانونی برای جلوگیری از خروج زوج از کشور و فرار از پرداخت دین، مؤثر است. دادگاه در صورت احراز شرایط، حکم ممنوع الخروجی را صادر و به اداره گذرنامه ابلاغ می کند.

اگر زوج پس از جلب، مهریه را پرداخت نکند یا اعسار ندهد، او در بازداشت باقی خواهد ماند. مدت زمان بازداشت می تواند تا زمان پرداخت دین یا اثبات اعسار ادامه یابد. قانون در این زمینه محدودیتی برای مدت بازداشت پیش بینی نکرده است، اما معمولاً فرد سعی می کند با ارائه دادخواست اعسار یا جلب رضایت زوجه، از بازداشت رها شود.

جلب مهریه برای مردان مقیم خارج از کشور پیچیدگی های بیشتری دارد. در این موارد، ابتدا باید محل اقامت زوج شناسایی شده و از طریق معاضدت قضایی بین المللی یا کنسولگری های ایران در کشور محل اقامت زوج، ابلاغ و اجرای احکام صورت گیرد. این فرآیند معمولاً طولانی و پرچالش است و نیازمند همکاری های بین المللی و قوانین خاص است.

در نهایت، زوجه می تواند در هر مرحله ای از فرآیند، از درخواست جلب مهریه انصراف دهد. این انصراف معمولاً با جلب رضایت زوجه یا توافق با زوج صورت می گیرد و باید به صورت رسمی به واحد اجرای احکام یا دادگاه اعلام شود تا حکم جلب لغو گردد.

نتیجه گیری

فرآیند جلب مهریه، مسیری قانونی است که زوجه برای احقاق حق مالی خود در صورت عدم پرداخت مهریه توسط زوج، آن را طی می کند. این مسیر با پیچیدگی های حقوقی همراه است که آگاهی از آنها برای هر دو طرف دعوا حیاتی است. از مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت یا دادگاه خانواده تا صدور اجراییه و نهایتاً حکم جلب، هر مرحله دارای شرایط و الزامات خاص خود است.

قانون جدید حمایت خانواده با تعیین سقف ۱۱۰ سکه برای ضمانت اجرای حبس، تغییر مهمی در این فرآیند ایجاد کرده که درک صحیح آن برای جلوگیری از سردرگمی ضروری است. آگاهی از این نکته که مطالبه مازاد بر ۱۱۰ سکه همچنان از طریق توقیف اموال امکان پذیر است، به زوجه کمک می کند تا حقوق خود را به طور کامل پیگیری کند. از سوی دیگر، زوج نیز باید از حق خود برای اثبات اعسار و قسط بندی مهریه آگاه باشد تا از پیامدهای سنگین تر مانند حبس، جلوگیری نماید.

با توجه به ماهیت فنی و قانونی این موضوع، مشاوره با یک وکیل متخصص خانواده نه تنها می تواند مسیر مطالبه یا مدیریت مهریه را هموارتر کند، بلکه از بروز اشتباهات احتمالی و طولانی شدن فرآیند نیز جلوگیری می نماید. در نهایت، رویکرد آگاهانه و مطابق با موازین قانونی، کلید حل و فصل عادلانه اختلافات مربوط به مهریه و احقاق حقوق طرفین خواهد بود.