واقعه کربلا چگونه اتفاق افتاد/ اجتماع اربعین نمونه اثرگذار واقعا عاشوراست

نویسنده و کارشناس دینی در گفت‌گو با نتکانف؛

سید هاشم قاسمی نویسنده و کارشناس دینی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری نتکانف گفت: در معرفی واقعه عاشورا آنچه که در جامعه ما بیشتر مورد توجه قرار گرفته و مشهود است بیان ماجرا با اختلافات کم و گاه زیاد در چگونگی آن است و کمتر به چرائی و علت آن پرداخته می‌شود.‌ای کاش خواص دین‌دار متمایل به دنیا، آخرت را بر دنیایشان ترجیح می‌دادند و مردم نیز در حرکت‌های اجتماعی، دین را معیار قرار می‌دادند نه تعصبات قومی و قبیله‌ای را.

وی با اشاره به ابعاد مختلف حرکت امام حسین (ع) عنوان کرد: امام بهترین حرکت‌های سیاسی و نظامی را انجام دادند، عموما حرکت‌های اثرگذار از شهر‌های بزرگ آغاز و به دیگر نقاط گسترش پیدا می‌کند، ضمن اینکه امام هم شرایط جامعه را بررسی کرده و مهمترین شهر را برای آغاز حرکت اصلاحی و قیام خود انتخاب کرده بود.

چه کسانی به امام نامه نوشتند

قاسمی با اشاره به دلایل حمایت مردم از امام حسین (ع) برای حضورشان در کوفه اشاره کرد و گفت: مردم می‌خواستند امام رهبری مبارزه با حکومت فاسد را در اختیار بگیرد. این مردم در دوره کوتاه خلافت امام علی (ع) طعم عدالت علوی را چشیده بودند، بنابراین برای برقراری مجدد آن عدالت به امام نامه دادند تا عدالت گم شده مجدد احیا شود. این گروه خالص‌ترین متقاضیان امام برای حضور در کوفه بودند، تعدادی از این افراد پس از حضور عبیدالله بن زیاد علی رغم بستن خروجی‌های کوفه از آن شهر فرار کرده و به لشکر امام پیوستند و در کربلا به شهادت رسیدند. البته عده‌ای هم در زندان اسیر عبیدالله بودند که نتوانستند خود را به لشکر امام برسانند.

وی در ادامه گفت: یک عده هم به دلیل عقده سیاسی تغییر مرکز خلافت از کوفه به شام با این امید به امام نامه دادند و از ایشان حمایت کردند که پس از نابودی امویان، مرکز سیاسی حکومت اسلامی از شام به کوفه برگردد و آنان عظمت مرکز خلافت بودن خود را مجدد کسب کنند. در نهایت یک عده هم به دلیل اطلاع از شجاعت و عظمت امام اطمینان به پیروزی ایشان داشته و اینگونه فکر می‌کردند که با پیروزی امام آنها در پست‌های سیاسی حکومتی گماشته شده و به دنیای چرب و نرم خود برگردند.

در چه شرایطی عاشورا اتفاق نمی‌افتاد

قاسمی در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: در چند مقطع خاص اگر مردم و خواص تحلیل و بصیرت درست داشتند عاشورا اتفاق نمی‌افتاد؛ نخست اگر سقیفه شکل نمی‌گرفت و جانشینی پیامبر (ص) براساس دستور قرآن و تأکیدات آن حضرت اتفاق می‌افتد، اگر مردمی که منتظر امام بودند با دیدن عبیدالله از او می‌خواستند چهره خود را نشان دهد و یا به مسلم خبر می‌دادند، اگر مردم به حرف حضرت مسلم گوش می‌دادند و به شایعه حرکت لشکر شام به سمت کوفه توجه نمی‌کردند و محاصره قصر را ترک نمی‌کردند.

وی اظهار داشت: اگر شریح قاضی، امین مردم کوفه حقیقت را به طایفه مذحج می‌گفت و دنیا را بر آخرت ترجیح نمی‌داد. اگر مردم طایفه مذحج فقط بخاطر هانی نیامده بودند و به گفته شریح اعتماد نمی‌کردند و از او می‌خواستند خود هانی را ببینند و از وضعیت او باخبر می‌شدند. امیدوارم در شرایط کنونی به لطف الهی و با بصیرت مردم و حرکت صحیح و به موقع خواص دیگر شاهد این اگر‌ها نباشیم.

مردم در زمان امام حسین(ع) چند دسته شدند

قاسمی با بیان اینکه حکومت غاصب اموی طی تبلیغات ۵۰ ساله مسلط بر شام به گونه‌ای ذهن مردم را مدیریت کرده بود که نوه پیامبر (ص) مصداق آیه مباهله و تطهیر را خارج شده از دین انگاشتند، توضیح داد: اینطور شد که همین‌ها با حکومت فاسد یزید در شهادت امام معصوم همراهی کردند. مردم نیز در آن دوره دو دسته شدند نخست عوام که با تبلیغات اموی امام را خارج از دین پنداشتند و لذا با حکومت همصدا و همداستان شدند و دوم خواص که عوامل جامعه معمولا پیرو و مطیع اینان هستند. خواص دیندار متمایل به دنیا در قضیه عاشورا یکی از عوامل اصلی شکل گیری این حادثه بودند که با کیسه‌های پر از طلا، دنیایشان را بر آخرتشان ترجیح دادند و آن فاجعه عظیم رقم خورد.

وی همچنین اظهار داشت: حال با توجه به سابقه تاریخی دشمنی با اهل بیت پیامبر(ص) توسط خواص جامعه، حرکت امام حسین علیه السلام را می‌توان از سه زاویه مورد تحلیل قرار داد؛ نخست از طرف شخص امام، دوم از طرف حکومت وقت و سوم از طرف مردم. اگر حرکت امام را از منظر شخص امام مورد تحلیل قرار دهیم؛ سه جهت برای آن متصور است. امام به عنوان یک مسلمان وظیفه دارد در بر ابر منکرات بایستند و امر به معروف و نهی از منکر کند، چرا که این امر براساس آیات متعدد قرآن وظیفه تک تک مسلمانان و مومنین است که هرگاه معروفی فراموش شد و منکری انجام شد، باید امر به معروف و نهی از منکر کرد. از جایی که حکومت فاسد بزرگترین منکر است پس امام وظیفه دارد به عنوان یک مسلمان و مومن در برابر منکر قیام کند.

قاسمی اظهار داشت: امام به عنوان یک مصلح اجتماعی که در بین مردم پایگاه اجتماعی مورد قبولی دارد باید مردم را در مقابل مفاسد موجود راهنمایی و هدایت کند و از بدی‌ها دور نگهدارد و اقدامات اصلاح اجتماعی مورد نیاز را انجام دهد. فساد موجود در حکومت ضرورت این حرکت اجتماعی را می‌رساند. اما از جهت سوم امام به عنوان فرد معصوم وظیفه دارد که با در دست گرفتن حکومت زمینه رشد و تعالی مردم مسلمان و مومن را فراهم کند و چون حاکم فاسد حکومت را غصب کرده است بنابر این امام با توجه به مسئولیت الهی خویش وظیفه قیام و نابودی حکومت فاسد را در پیش رو دارد.

وی با بیان اینکه ما آینده عاشورا هستیم، گفت: نمونه‌ای از تأثیرگذاری عاشورا همین بس که بزرگترین اجتماع بشری در طول تاریخ در اربعین چند سال اخیر مشاهده شده و کسی دراین اثرگذاری تردید ندارد. حال عاشورا و زمان وقوع‌اش سال ۶۱ هجری بود که امت پیامبر (ص) بر علیه یکی از مصادیق آیه مباهله شمشیر کشیدند و او را به شهادت رساندند. برای تحلیل ریشه درست این واقعه باز باید به سال‌ها دور برویم و ریشه آن را در حوادث زمان پیامبر (ص) جستجو کنیم. در نهایت باید بگویم که طراحی شهادت امام حسین (ع) از سقیفه آغاز، تا کربلا امتداد یافت و در دهم محرم اجرایی شد.