نظرات و ملاحظات ایران در مورد گزارش مدیرکل آژانس به شورای حکام

به گزارش گروه سیاست خبرگزاری علم وفناوری نتکانف، نمایندگی دایم جمهوری اسلامی ایران در دفتر سازمان ملل متحد و سایر سازمان های بین المللی مستقر در وین در یادداشتی توضیحی، نظرات و ملاحظات جمهوری اسلامی ایران در مورد گزارش های مدیرکل به شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی با عناوین: “موافقت نامه پادمانی NPT جمهوری اسلامی ایران (GOV/2024/29 مورخ 27 مه 2024) و “نظارت و راستی آزمایی در جمهوری اسلامی ایران در پرتو قطعنامه 2231 (2015) شورای امنیت سازمان ملل متحد (GOV/2024/26 مورخ 27 مه 2024) را اعلام کرد.

متن این یادداشت به شرح زیر است:

نمایندگی دایم جمهوری اسلامی ایران در دفتر سازمان ملل متحد و سایر سازمان های بین المللی مستقر در وین مایل است نظرات و مشاهدات خود را به شرح زیر در مورد گزارش های مدیرکل به شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی مندرج در GOV/2024/29و GOV/2024/26 به اشتراک بگذارد:

الف) نظرات کلی

جمهوری اسلامی ایران به طور کامل به تعهدات خود از جمله موافقت نامه پادمان جامع (INFCIRC/214) پایبند بوده و تمام تلاش خود را به کار گرفته است تا آژانس بتواند به طور موثر فعالیت های راستی آزمایی خود را در ایران از جمله اقدامات نظارتی و مراقبتی(C/S) در مورد مواد و فعالیت های هسته ای در ایران که در نظام راستی آزمایی آژانس منحصر به فرد است را انجام دهد.

تفکیک موضوعات در این دو گزارش با عناوین فوق به درستی رعایت نشده است. برخی از موارد مرتبط با برجام در گزارش پادمانی (NPT) عیناً تکرار شده و بالعکس، برخی از موارد مرتبط با موضوعات پادمانی NPT در گزارش برجامی مشاهده می شود. به عنوان نمونه، فعالیت های راستی آزمایی و نظارتی مرتبط با کارگاه های ساخت روتور سانتریفیوژها و بیلوز فقط بایستی در محدوده گزارش برجام تعریف شوند.

به دنبال خروج غیرقانونی آمریکا از برجام در ماه مه 2018 و ناتوانی اتحادیه اروپا/ سه کشور آلمان، انگلستان و فرانسه در اجرای تعهدات خود، ایران در اعمال حقوق خود طبق بندهای 26 و 36 برجام، کلیه اقدامات داوطلبانه شفاف ساز فراتر از موافقت نامه پادمان جامع (CSA)، از جمله اجرای کد اصلاحی 1/3 را همانطور که در بند 13 از مقدمه برجام و نیز در بند 65 پیوست یک آن مشخص شده است، در فوریه 2021 به تعلیق درآورد.

تصمیم ایران برای توقف اجرای تعهدات خود تحت برجام کاملاً مطابق با حقوق ذاتی کشور طبق بندهای 26 و 36 برجام بوده و پاسخی به خروج غیرقانونی آمریکا از برجام، همراه با ناتوانی سه کشور اروپایی در پایبندی به تعهدات خود بود. این واقعیت آشکار به هیچ وجه نمی تواند مبنایی برای سه کشور اروپایی برای خودداری از اجرای تعهدات خود باشد.

تصمیم سه کشور اروپایی مبنی بر خودداری از اجرای تعهدات لغو تحریمی خود که در بند 20 ضمیمه پنج برجام در روز انتقال (18 اکتبر 2023) مشخص شده است، اقدامی غیرقانونی و نمونه صریح دیگری از عدم پایبندی کامل آنها در نقض تعهدات خود هر دو سند برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد بود.

در مورد موضوع به اصطلاح «دو مکان»، باید تاکید کرد که منشا موضوع به اتهاماتی برمی گردد که در درجه اول از سوی یک طرف ثالث بد نیّت، یعنی رژیم اسراییل، که تعهدی نسبت به هیچ یک از اسناد مرتبط با منع تسلیحات کشتار جمعی به ویژه معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای (NPT) ندارد و مکرراً برخلاف قطعنامه های متعدد کنفرانس عمومی آژانس، از جمله به ویژه اسناد شماره 407، 1983؛ 444، 1985; 475، 1987 و 939، 1990 که مورد احترام این رژیم قرار نگرفته، موسسات هسته ای ایران را که به اهداف صلح آمیز اختصاص داده شده اند تهدید به حمله می کند مطرح شده است. این رژیم آنقدر گستاخ بوده که اخیراً ایران را حتی به حمله اتمی تهدید کرده است. بیانیه نتانیاهو که به صورت زنده در سراسر جهان پخش شد که در آن گفته: «ایران باید با یک تهدید هسته ای معتبر مواجه شود» و وزیر میراث او نیز که گفت «بکارگیری بمب هسته ای یکی از گزینه های حمله علیه حماس خواهد بود» نقض آشکار حقوق بین الملل است.

از نظر حقوقی، ارزیابی های آژانس در گزارش خود بر پایه اطلاعات غیرموثق و اسناد غیرمعتبر ارایه شده توسط رژیمی صورت می گیرد که نه تنها دایماً علیه روابط ایران با آژانس توطیه می کند، بلکه مرتکب خرابکاری، حمله و تهدید حمله به ایران همراه با سیاست وحشیانه و نسل کشی این رژیم علیه مردم بی گناه غزه می باشد که اکنون دیگر برای جامعه جهانی کاملاً شناخته شده است.

با توجه به همکاری بیشتر با آژانس در سال های اخیر، ایران اقدامات داوطلبانه را در چارچوب چندین بیانیه مشترک از جمله بیانیه مشترک 13 اسفند 1401 (4 مارس 2023) اجرا کرد.

اخیراً، فشارهای سیاسی مستمر اعمالی توسط چند کشور خاص، به مرحله ای رسیده است که حتی موضوعات حل و فصل شده فنی متعاقباً در گزارش های آژانس برخلاف آنچه توافق شده است، تغییر می یابند. این فشارهای با انگیزه سیاسی، آژانس را از اجرای نقش حرفه ای و بی طرفانه خود باز می دارد. مدیرکل در مناسبت های مختلف در گزارش های خود با بکارگیری عبارات نامتعارف، برخلاف ضرورت رویه فنی و عینی این گونه گزارش ها احساسات خود را ابراز می کند که لازم است از این امر اجتناب نماید.

ب) نظرات در مورد گزارش بخش “سابقه” گزارش (GOV/2024/29):

در خصوص بند 3 گزارش GOV/2024/29، لازم به ذکر است که جمهوری اسلامی ایران بارها و بارها از جمله از طریق یادداشت های توضیحی INFCIRC/1159 مورخ 23 نوامبر 2023، INFCIRC/1131 مورخ 14 سپتامبر 2023، INFCIRC/996 مورخ 7 ژوین 2022، INFCIRC/967 مورخ 3 دسامبر 2021 و INFCIRC/1183 مورخ 7 مارس 2024 تاکید کرده است که هیچ مکانی که باید تحت موافقت نامه پادمان جامع (CSA) اعلام شود وجود ندارد. علاوه بر این، آژانس برای ادعای خود در خصوص مکان های اعلام نشده اطلاعات، اسناد و شواهد معتبر مرتبط با پادمان را ارایه نکرده است.

در بند 4 ایران بار دیگر تاکید می کند که هیچ گونه ماده و فعالیت هسته ای در مکان موسوم به لویزان-شیان وجود نداشته است. این مکان، همانطور که در زیرنویس شماره 6 این گزارش تصریح شده است، تحت فعالیت های راستی آزمایی گسترده آژانس از جمله دسترسی تکمیلی قرار گرفته و بر همین اساس این موضوع مختومه شده است.

در خصوص بندهای 5 و 6، علیرغم نبود هیچ گونه ماده و فعالیت هسته ای نیازمند اعلام، ایران تاکنون توضیحات خود را به آژانس ارایه کرده است. با این حال، انجام اقدامات داوطلبانه را نیز می توان در چارچوب روش انجام کار (modality) که باید در راستای بیانیه مشترک 4 مارس 2023 مورد توافق قرار گیرد، درنظر داشت.

در بند 6 گزارش آمده است «ارزیابی آژانس از فعالیت های هسته ای اعلام نشده ای که توسط ایران در «مریوان» انجام شد، بدون تغییر باقی می ماند»، همانطور که در بند 6 بالا گفته شد، ارزیابی آژانس نباید براساس اسناد و اطلاعات غیرقابل اعتماد و غیرمعتبر باشد. علاوه بر این، ارجاع به برخی استدلال های قبلی که در نتیجه اطلاعات بعدی تایید و منجر به حل و فصل این موضوع به گونه ای که در گزارش قبلی مدیرکل (GOV/2023/26) مشخص شده است، هیچ ارزش افزوده ای ندارد. با این حال، جزییات مربوطه قبلاً در بند 8 از یادداشت توضیحی INFCIRC/1094 مورخ 7 ژوین 2023 منعکس شده است.

ج) ملاحظاتی در مورد بخش C گزارش (GOV/2024/29):

در مورد بند 7 “ورامین”، موارد زیر را باید درنظر داشت:

همانطوری که بارها توسط جمهوری اسلامی ایران توضیح داده شده است، هیچ مکان اعلام نشده ای (که اعلام آن) طبق موافقت نامه پادمان جامع (CSA) الزامی باشد وجود نداشته است.

ادعای وجود “کارخانه در مقیاس آزمایشی اعلام نشده که بین سال های 1999 تا 2003 مورد استفاده قرار می گرفته است” فاقد اطلاعات موثق و اسناد معتبر تایید شده، بوده و تنها مبتنی بر اسناد جعلی و غلط ارایه شده توسط یک رژیم بد نیت است.

ارجاع آژانس صرفاً به تصاویر ماهواره ای بی کیفیت برای ارزیابی اینکه «… کانتینرهای خارج شده از ورامین در نهایت به تورقوز آباد منتقل شدند…» کافی و صحیح نیست زیرا هزاران کانتینر مشابه در سراسر کشور در حال حرکت هستند. ادعای جابجایی یک کانتینر از مکانی به مکان دیگر، نمی تواند براساس چنین شواهد غیرقابل اثبات/غیر دقیق/غیرقابل قبولی قضاوت درستی باشد.

در مورد بند 8 در مورد “تورقوز آباد”، حقایق ذیل باید درنظر گرفته شوند:

ارزیابی آژانس براساس اطلاعات و شواهد معتبر نیست. تورقوز آباد در واقع یک مکان صنعتی است که شامل انواع انبارها و اماکن نگهداری مواد شوینده، مواد شیمیایی، مواد غذایی، پارچه و منسوجات، لاستیک و قطعات خودرو، لوله و اتصالات و برخی ضایعات صنعتی است.

همانطوری که بارها گفته شده محل مورد نظر یک انبار ضایعات صنعتی است که جابجایی کانتینر در آن یک فعالیت معمول بوده است. جابجایی کانتینرها از یک مکان صنعتی به مکان دیگر که یک فعالیت معمول است نمی تواند دلیل محکمی برای هر ادعایی درنظر گرفته شود.

در تحقیقات مبسوط ما در زمینه سابقه فعالیت های انجام شده در این مکان، به استثنای خرابکاری که محتمل ترین نشانه است، هیچ دلیل دیگری برای وجود چنین ذراتی را نمی توان درنظر گرفت.

در مورد فرض نادرست آژانس مبنی بر بر جابجایی کانتینرها از این مکان، توضیحاتی که حاکی از نادرست بودن فرض آژانس است، قبلاً به آن ارایه شده است. با این حال، ایران آمادگی خود را برای ارایه توضیحات بیشتر در چارچوب روش انجام کار مورد توافق در راستای بیانیه مشترک 4 مارس 2023 اعلام می کند.

در مورد بند 9: آژانس در گزارش های قبلی خود به چهار مکان اعلام نشده اشاره کرده بود و اطلاعاتی را درخواست می کرد که بعداً توسط ایران ارایه شد و در نتیجه تعداد مکان ها توسط آژانس به دو مورد کاهش یافت. بنابراین، فرض نادرست مکان های اعلام نشده که مبتنی بر اطلاعات غیرمعتبر بود، در نتیجه همکاری های گسترده ایران در چارچوب بیانیه مشترک، اصلاح شد. دو مکان باقی مانده نیز می توانند از طریق همکاری متقابل در چارچوبی که در راستای بیانیه مشترک 4 مارس 2023 مورد توافق قرار می گیرد، بررسی و حل و فصل شود.

بخش C.2 گزارش پادمانی در مورد ناهمخوانی در موازنه مواد هسته ای

در مورد بند 10، موارد زیر باید درنظر گرفته شود:

اورانیوم فلزی ناشی از آزمایش های تبدیل اعلام شده انجام شده در آزمایشگاه چند منظوره جابر این حیان (IRL-) که توسط موسسه تبدیل اورانیوم (IRK-) اصفهان دریافت شد، از سال 2003 بارها در بازه های زمانی مختلف، اعم از سه ماهه و سالانه توسط آژانس مورد راستی آزمایی قرار گرفته و منجر به صدور بیانیه های مربوطه 90(a) و 90(b) توسط آژانس با قید عبارت “رضایت بخش” شده است.

ایران در نامه ای به تاریخ 9 اوت 2023 در پاسخ به سوال آژانس تاکید کرد که ناهمخوانی ذکر شده در موسسه تبدیل اورانیوم (IRK-) اصفهان به دلیل فرآیند متفاوت و نامنظم بازیابی اورانیوم از مواد پسمان، موسوم به “پسمان کثیف” که حاوی انواع مختلفی از عناصر ناشناخته به عنوان ناخالصی است ایجاد شده است. اساساً اختلاف مواد بین شروع و پایان فرآیند بازیابی از نظر فنی قابل پیش بینی و اجتناب ناپذیر است. اگرچه اختلاف ظاهر شده در نقطه پایانی بازیابی توسط ایران پذیرفته شد، آژانس متقاعد شد که مقداری که در ابتدا از جانب آژانس ادعا شده بود به میزان قابل توجهی کمتر از آنچه که قبلاً اعلام شده بود است. به همین منظور، چندین جلسه گفتگوی فنی در مورد این موضوع بین آژانس و ایران برگزار شد. در یک گفتگوی فنی در 8 نوامبر 2023 در وین، ایران براساس اسناد و مدارک فنی محکم، ارایه (پرده نگاری) در مورد فرآیند بازیابی دقیق و محاسبه حسابرسی مواد مربوطه در موسسه تبدیل اورانیوم (IRK-) اصفهان برای انحلال پسمان های کثیف اورانیوم فلزی ارایه کرد. به منظور حل و فصل این موضوع، در این جلسه توافق شد که آژانس در اولین زمان ممکن فعالیت های راستی آزمایی دیگری را نیز در موسسه تبدیل اورانیوم (UCF) اصفهان انجام دهد.

فعالیت های راستی آزمایی بیشتر آژانس در این رابطه در تاریخ های 21، 22 نوامبر 2023؛ 3، 4 دسامبر 2023 و 20 دسامبر 2023 انجام شد. طی این فعالیت های بعدی انجام شده در موسسه تبدیل اورانیوم (IRK-) اصفهان، بهره بردار جزییات محاسبات حسابرسی بازیافت پسمان اورانیوم فلزی را ارایه کرد. علیرغم توافق صورت گرفته با آژانس و تاییدیه دریافت شده در تاریخ 21-12-2023 برای ارایه ارزیابی شامل نتایج تحلیل نمونه های محیطی و آزمون مخرب گرفته شده در -IRK تا فوریه 2024، نتایج این راستی آزمایی ها هنوز با ایران به اشتراک گذاشته نشده است. با این حال، آژانس پذیرفت که مقدار SRD (اختلاف فرستنده و گیرنده) بسیار کمتر از ارزیابی اولیه آن بود.

در مورد بند 11، لازم به ذکر است که:

طی نشست معاون مدیرکل آژانس در امور پادمان و معاون سازمان انرژی اتمی ایران در تهران در 29 ژانویه 2024 و در نتیجه پیشنهاد معاون مدیرکل آژانس در امور پادمان، گفتگوهای فنی به پایان رسید. معاون مدیرکل آژانس در امور پادمان پیشنهاد کرد که بدون ادامه بیشتر گفتگوی های فنی، اصلاحی در سوابق حسابرسی -IRK با مقدار توافق شده، از جانب ایران به آژانس ارایه شود تا این موضوع بدون هیچ گونه درگیری با موسسه IRL- حل و فصل گردد. بر این اساس، گزارش های حسابرسی مواد هسته ای اصلاح شده مورد نیاز از طریق نامه مورخ 7 فوریه 2024 ایران در اختیار آژانس قرار گرفت. گزارش های حسابرسی اصلاح شده مواد هسته ای حاکی از آن است که تمام مقدار اورانیوم اعلام شده موجود در پسمان جامد که از آزمایشگاه چند منظوره جابر ابن حیان (JHL) به موسسه تبدیل اورانیوم (UCF) برای انحلال ارسال شد، توسط UCF دریافت گردیده و کسری ذکر شده فقط مربوط به (UCF (IRK- بوده است.

بر اساس/توافق، ایران سوابق حسابرسی مربوطه را تصحیح کرد و متقابلا آژانس اظهاریه اصلاح شده برای موسسات IRK- و IRL- را ارایه کرد. آژانس در بیانیه 90(a) خود (مورخ 21/02/2024) تصریح کرده است که ناهمخوانی در میزان اورانیوم موجود در پسمان جامد ارسال شده از JHL به UCF حل و فصل شده (Resolved) است. این موضوع یعنی حل و فصل شدن ناهمخوانی یاد شده نیز دقیقاً به صورت «حل و فصل شده» در زیرنویس شماره 23 گزارش برجامی (GOV/2024/7) مورخ 26 فوریه 2024 منعکس شده است. اما با کمال تعجب، بدون ذکر دلیل، در همان روز، کلمه “حل و فصل شده” به “اصلاح شده” (rectified) تغییر یافت (بند 15 گزارش پادمانی GOV/2024/8). متعاقباً این دو گزارش (پادمانی و برجامی) به طور غیرحرفه ای، بدون صدور اصلاحیه، توسط آژانس در 2 مارس 2024 بازنشر شد. هیچ دلیل موجهی برای چنین انحراف غیرقابل توجیه از توافق صورت گرفته و تغییر عجولانه گزارش های توزیع شده وجود ندارد. این رویکرد، نشان دهنده وجود فشارهای سیاسی خارجی }بر روی آژانس{ که اعتبار آژانس را تضعیف می نماید می باشد.

در مورد بند 12: آژانس در نامه مورخ 22 مه 2024 از ایران درخواست کرد که آزمایش های تولید اورانیوم فلزی که از سال 2003 به طور مداوم مورد راستی آزمایی قرار داشته است را مجدداً ارزیابی کند. در این خصوص، نکات زیر باید مورد توجه قرار گیرد:

همانطوری که در بالا توضیح داده شد، اورانیوم فلزی در آزمایشگاه چند منظوره جابر ابن حیان (JHL) در حالی که در موسسه JHL (IRL-) نگهداری می شد تحت اقدامات نظارتی و مراقبتی (C/S) مستمر آژانس (نتکانف و موم) بوده است و از سال 2003 مکرراً توسط آژانس راستی آزمایی شده و برای آن متعاقباً توسط آژانس بیانیه های 90(a) و 90(b) با تاکید بر اینکه راستی آزمایی صورت گرفته “رضایت بخش بوده” صادر شده است. لازم به ذکر است که هیچ گونه فعالیتی بر روی این ماده انجام نشده که وضعیت آن را تغییر داده باشد.

پروژه تحقیق و توسعه برای تولید اورانیوم فلزی با استفاده از UF4 در سال 2003 به آژانس اعلام شده است و در سال های 2004-2003 و بعداً در سال 2009 و نهایتاً در سال 2014 به طور دقیق مورد تایید واقع شده است. در این پروژه تحقیق و توسعه ای علاوه بر محصولات اصلی، برخی انواع متفاوت از پسمان ها مانند دورریزها، پسمان های ناهمگن و … تولید شدند. همه این مواد تحت راستی آزمایی های مختلف آژانس قرار گرفته اند.

آژانس در بیانیه مورخ 12-02-2014 خود به وضوح در ارزیابی خود اعلام کرد که “تمام مواد هسته ای اعلام شده مورد حسابرسی قرار گرفته و هیچ نشانه ای از وجود، تولید یا فرآوری مواد هسته ای اعلام نشده وجود ندارد”. آژانس در ادامه در گزارش خود (GOV/2015/68) اشاره کرد که “…آژانس این اطلاعات را در سال 2014 مجدداً ارزیابی کرد که میزان اورانیوم طبیعی مربوطه در چارچوب عدم قطعیت مرتبط با حسابرسی مواد هسته ای و اندازه گیری های وابسته به آن می باشد”.

مواد دریافتی توسط UCF (IRK-) از JHL (IRL-) همواره تحت نتکانف و موم آژانس بوده و توسط آژانس و بهره بردار تایید شده و مشخصاً داده های موسسه فرستنده پذیرفته شده است. از آنجایی که ناحیه موازنه مواد (MBA) موسسه دریافت کننده (IRK1) داده های موسسه فرستنده را پذیرفته است، طبیعتا هیچ گونه اختلاف گیرنده-فرستنده (SRD) برای گزارش کردن وجود نداشته است … پس از بازیابی در ناحیه پایانی فرآیندی (IRK2)، راستی آزمایی مواد در UCF انجام شد کسری ناشی از فرآوری مواد را نمی توان به عنوان SRD درنظر گرفت. همچنین کسری را نمی توان دلیلی برای تغییر گزارش های حسابرسی موسسه مبدا JHL (IRL-) درنظر گرفت.

با توجه به اینکه کسری مذکور تنها در پایان فرآیند بازیابی در UCF (IRK-) و نه در محل دریافت این موسسه شناسایی شده است، بنابراین قطعاً نمی توان آن را به موسسه مبدا یعنی آزمایشگاه چند منظوره جابر ابن حیان (IRL-) نسبت داد.

نامه 22 مه 2024 مندرج در گزارش مدیرکل آژانس تنها چند روز قبل از انتشار گزارش توسط ایران دریافت شده است. علی القاعده برای جلوگیری از هرگونه ابهام و ایجاد شبه، این نامه آژانس نبایستی بدون پاسخ ایران بطور عجولانه در گزارش منعکس می شد. با در نظر گرفتن اینکه موازنه مواد اورانیوم ذیربط در آزمایش های تولید اورانیوم فلزی انجام شده در JHL در سال 2014 نتیجه گیری شد (به بیانیه 90(b) بالا مراجعه شود)، بازگشایی یک موضوع بسته توسط آژانس آنهم پس از یک روند پایان یافته، بدون شک اعتبار نظام راستی آزمایی آژانس از جمله بیانیه های حسابرسی آن را به مخاطره می اندازد.

در مورد کد اصلاحی 1/3:

پذیرش اجرای کد اصلاحی 1/3 از جمله اقدامات منعکس شده در بند 13 از مقدمه برجام و همچنین بند 65 پیوست یک آن بود. به دنبال خروج آمریکا از برجام و عدم اجرای تعهدات اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی آلمان، انگلستان و فرانسه تحت این توافق، ایران در اعمال حقوق خود وفق بندهای 26 و 36 برجام، تصمیم گرفت صرفاً به تعهدات خود در چارچوب موافقت نامه پادمان جامع (CSA) عمل کند. با این حال، ایران با حسن نیت و در سایه تفاهم به دست آمده با مدیرکل، قبلاً اطلاعات کلی در مورد برنامه ریزی موسسات جدید (از جمله ایران هرمز، سیستان و بلوچستان و …) را ارایه و اعلام کرده است که اطلاعات پادمانی مربوطه در زمان مقرر در اختیار آژانس قرار خواهد گرفت.

مدیرکل در گزارش خود به منحصر به فرد بودن عملکرد ایران در زمینه کد اصلاحی 1/3 اشاره کرده است (ایران تنها کشوری است که فعالیت های هسته ای قابل توجهی دارد که آژانس در آن در حال اجرای یک موافقت نامه پادمان جامع است اما مفاد کد اصلاحی را اجرا نمی کند). در این راستا، منحصربه فرد بودن برجام نیز باید تکرار شود که با تعدد بازرسی ها، اقدامات اعتمادساز و شفاف ساز فراتر از موافقت نامه پادمان جامع و پروتکل الحاقی مشخص می شود. این ویژگی توافق باعث شد که ایران را به تنها کشور دارای رژیم راستی آزمایی شدیداً قوی تبدیل نماید.

ایران براساس قانون مصوب مجلس شورای اسلامی با عنوان «برنامه اقدام راهبردی برای رفع تحریم ها و صیانت از منافع ملت ایران»، در استیفای حقوق خود در بندهای 26 و 36 برجام، تصمیم گرفت صرفاً به تعهدات خود تحت موافقت نامه پادمان جامع عمل کند. نباید انتظار داشت که با وجود ادامه تحریم های یکجانبه غیرموجه، ایران به طور کامل به تعهدات خود ذیل برجام عمل نماید.

د) نظرات در مورد گزارش بخش D گزارش (GOV/2024/29): بیانیه مشترک (بندهای 20-17، 22 و 34)

در بیانیه مشترک 4 مارس 2023 دو عنصر مهم یعنی چارچوب موافقت نامه پادمان جامع و روش انجام کار مورد توافق باید درنظر گرفته شوند. جمهوری اسلامی ایران با حسن نیت و حتی تا زمان حصول توافق در مورد روش ها، به آژانس اجازه نصب 9 دوربین نظارتی را داد. علاوه بر این، ایران به دبیرخانه آژانس اجازه داد تا سرویس دوربین ها را با موفقیت انجام دهد و داده های ضبط شده را ذخیره نماید. پیشرفت حاصل از همکاری متقابل با آژانس باید توسط شورای حکام مورد قدرشناسی واقع می شد.

بدیهی است که اجرای بیشتر بیانیه مشترک مستلزم گفتگوی ایران و آژانس در مورد روش انجام کار است که بایستی مورد توافق دوجانبه قرار گیرد.

در بندهای 21، 27 و 33 مندرج در گزارش GOV/2024/29 و همچنین بندهای21، 22 و 33 گزارش GOV/2024/26 درخصوص اعمال حق حاکمیتی ایران مبنی بر لغو انتصاب تعداد معدودی از بازرسان، موارد زیر باید درنظر گرفته شود:

همانطوری که در ماده 9 (الف) (ii) از موافقت نامه پادمان جامع بین ایران و آژانس (INFCIRC/214) مقرر شده است، به صراحت بیان گردیده است که ایران حق حاکمیت خود برای اعتراض به لغو انتصاب بازرسان آژانس، نه تنها در زمان پیشنهاد انتصاب بلکه در هر زمان دیگری پس از انتصاب نیز را برای خود محفوظ می دارد.

در حال حاضر تعداد کل 120 بازرس منصوب شده در اختیار آژانس جمهوری اسلامی ایران است. این به وضوح نشان می دهد که ایران تمایل دارد آژانس را قادر سازد تا وظایف خود را با بهره مندی از بازرسان مختلف با تجربه انجام دهد.

اعمال این حق به هیچ وجه مستقیم یا غیرمستقیم بر توانایی آژانس برای انجام بازرسی های خود در ایران تاثیر نمی گذارد.

در حالی که جمهوری اسلامی ایران در دو نوبت (اکتبر 2023 و فوریه 2024) انتصاب 14 بازرس پیشنهادی جدید آژانس را پذیرفته است، اما متاسفانه این موضوع به درستی در گزارش منعکس نشده است.

همانطوری که در بند 23 و بند 24 گزارش GOV/2024/29 ذکر شده است در سفر مدیرکل آژانس به تهران و اصفهان (برای شرکت در کنفرانس بین المللی علوم و فناوری هسته ای) و متعاقباً سفر معاون مدیر کل آژانس در امور پادمانی به تهران، با مقامات مختلف از جمله جناب آقای دکتر امیر عبداللهیان وزیر فقید امور خارجه، جناب آقای دکتر باقری کنی معاون سیاسی وزیر امور خارجه و همچنین جناب آقای اسلامی معاون رییس جمهور و رییس سازمان انرژی اتمی ایران و معاون امور بین الملل، حقوقی و مجلس ایشان گفتگو شد. در جریان این گفتگوها، طرفین ضمن تبادل نظر در مورد موضوعات مختلف از جمله اجرای بیانیه مشترک، موافقت کردند که رایزنی های خود را در زمان مناسب پس از عبور از شرایط خاص ناشی از شهادت رییس جمهور، وزیر امور خارجه و سایر همراهان در حادثه هوایی، ادامه دهند.

در مورد بند 26 اظهارات عمومی: به دفعات و بطور رسمی بارها اعلام شده است که سلاح هسته ای هرگز در دکترین دفاعی جمهوری اسلامی ایران جایی ندارد. بنابراین، هیچ محملی برای تفسیر اظهارات افراد عمومی وجود ندارد. از مدیرکل انتظار نمی رود که براساس دیدگاه های افراد، نتیجه گیری یا بیانیه ای ارایه دهد. این نتیجه گیری نه از نظر حرفه ای و نه از نظر حقوقی قابل توجیه نیست. این اظهارات عمومی که چندین بار به اشتباه نقل شده و با موضع رسمی ایران مطابقت ندارد، در هر صورت، نمی تواند توسط دیگران برای زیرسوال بردن تعهدات ایران ذیل NPT مورد سوء استفاده قرار گیرد.

ی) نظرات در مورد گزارش بخش “خلاصه” گزارش (GOV/2024/29):

فعالیت های هسته ای جمهوری اسلامی ایران کاملاً صلح آمیز بوده و ادعاهای مطرح شده از سوی شخص ثالث بدنیت صحت نداشته و هیچ توجیهی ندارد.

ایران به طور داوطلبانه اجازه دسترسی به آژانس داد و اطلاعات و توضیحاتی در مورد مکان های مورد ادعا را ارایه کرده است. این در حالی بود که آژانس اسناد معتبری را درباره ادعای «مواد هسته ای اعلام نشده و فعالیت های مرتبط هسته ای» به ایران ارایه نکرد و ایران موظف نبوده و نیست به درخواست های آژانس درباره اسناد غیرمعتبر و ساختگی پاسخ دهد. با این حال، متاسفانه آژانس تمامی اسناد ساختگی و اطلاعات جعلی ارایه شده توسط رژیم اسراییل را معتبر می داند و این امر باعث نتیجه گیری های آژانس براساس مفروضات نادرست و غیرقابل اعتماد گردیده است.

در رابطه با بازرسان لغو انتصاب شده، آژانس باید به طور کامل به حقوق ایران براساس موافقت نامه پادمان جامع از جمله ماده 9 آن احترام بگذارد. هرگونه تلاش برای به خطر انداختن حقوق حاکمیتی کشورهای عضو در مغایرت با موافقت نامه پادمان جامع پادمانی مربوطه غیرقابل قبول است و نباید سابقه ای ایجاد کند که حقوق کشورهای عضو را به مخاطره اندازد.

در جریان سفر مدیرکل و معاون مدیرکل آژانس در امور پادمانی به ایران و دیدار با مقامات عالی رتبه، هر دو طرف ضمن تبادل نظر در مورد موضوعات مختلف از جمله اجرای بیانیه مشترک توافق کردند که پس از عبور از شرایط خاص ناشی از شهادت رییس جمهور، وزیر امور خارجه و سایر همراهان در یک حادثه هوایی به رایزنی های خود در زمان مناسب ادامه دهند.

همانطوری که قبلاً اشاره شد، در موارد متعددی رسماً اعلام شد که سلاح هسته ای در دکترین دفاعی جمهوری اسلامی ایران جایگاهی ندارد. بنابراین، دلیلی برای هرگونه تفسیر نادرست از اظهارات فردی عمومی وجود ندارد. از مدیرکل انتظار نمی رود که براساس دیدگاه های افراد، نتیجه گیری کرده یا بیانیه ای را ارایه دهد. هرگونه نتیجه گیری مبتنی بر اظهارات عمومی، نه حرفه ای است و نه حقوقی.

و) نتیجه گیری

جمهوری اسلامی ایران در چارچوب موافقت نامه پادمان جامع (CSA) تاکنون با آژانس همکاری کاملی داشته کرده است. باید مجددا ًتاکید شود که تمام مواد و فعالیت های هسته ای ایران به طور کامل به آژانس اعلام گردیده و توسط آژانس راستی آزمایی شده است.

جمهوری اسلامی ایران به حق انتظار دارد که آژانس گزارش های خود درباره فعالیت های راستی آزمایی در ایران را بر اساس اصول بی طرفی، حرفه ای و به طور عینی انجام دهد.

مجدداً باید تاکید شود که تمام مواد و فعالیت های هسته ای ایران به طور کامل به آژانس اعلام شده و از یک نظام راستی آزمایی بسیار قوی عبور کرده است. اگرچه جمهوری اسلامی ایران هیچ تعهدی برای پاسخگویی به سوالات آژانس بر اساس اسناد ساختگی و غیرمعتبر ندارد، با این حال، ایران به صورت داوطلبانه و رویکردی همکارانه، تمام اطلاعات لازم، اسناد پشتیبان و دسترسی های درخواستی آژانس را ارایه کرده است.

جمهوری اسلامی ایران بار دیگر ضمن تاکید بر اهمیت و ارزش همکاری های ارایه شده به آژانس یادآوری می کند که این همکاری های سازنده نباید توسط منافع سیاسی کوته بینانه تضعیف شود. بر این اساس، آژانس موظف است در پرداختن به چنین موضوعاتی با هدف جلوگیری از تحریف تصویر بزرگتر همکاری بین ایران و آژانس، به شیوه ای مجددانه عقلانیت خود را نشان دهد.

به گزارش گروه سیاست خارجی ایرنا، نمایندگی دایم جمهوری اسلامی ایران در دفتر سازمان ملل متحد و سایر سازمان های بین المللی مستقر در وین در یادداشتی توضیحی، نظرات و ملاحظات جمهوری اسلامی ایران در مورد گزارش های مدیرکل به شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی با عناوین: “موافقت نامه پادمانی NPT جمهوری اسلامی ایران (GOV/2024/29 مورخ 27 مه 2024) و “نظارت و راستی آزمایی در جمهوری اسلامی ایران در پرتو قطعنامه 2231 (2015) شورای امنیت سازمان ملل متحد (GOV/2024/26 مورخ 27 مه 2024) را اعلام کرد.

متن این یادداشت به شرح زیر است:

نمایندگی دایم جمهوری اسلامی ایران در دفتر سازمان ملل متحد و سایر سازمان های بین المللی مستقر در وین مایل است نظرات و مشاهدات خود را به شرح زیر در مورد گزارش های مدیرکل به شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی مندرج در GOV/2024/29و GOV/2024/26 به اشتراک بگذارد:

الف) نظرات کلی

جمهوری اسلامی ایران به طور کامل به تعهدات خود از جمله موافقت نامه پادمان جامع (INFCIRC/214) پایبند بوده و تمام تلاش خود را به کار گرفته است تا آژانس بتواند به طور موثر فعالیت های راستی آزمایی خود را در ایران از جمله اقدامات نظارتی و مراقبتی(C/S) در مورد مواد و فعالیت های هسته ای در ایران که در نظام راستی آزمایی آژانس منحصر به فرد است را انجام دهد.

تفکیک موضوعات در این دو گزارش با عناوین فوق به درستی رعایت نشده است. برخی از موارد مرتبط با برجام در گزارش پادمانی (NPT) عیناً تکرار شده و بالعکس، برخی از موارد مرتبط با موضوعات پادمانی NPT در گزارش برجامی مشاهده می شود. به عنوان نمونه، فعالیت های راستی آزمایی و نظارتی مرتبط با کارگاه های ساخت روتور سانتریفیوژها و بیلوز فقط بایستی در محدوده گزارش برجام تعریف شوند.

به دنبال خروج غیرقانونی آمریکا از برجام در ماه مه 2018 و ناتوانی اتحادیه اروپا/ سه کشور آلمان، انگلستان و فرانسه در اجرای تعهدات خود، ایران در اعمال حقوق خود طبق بندهای 26 و 36 برجام، کلیه اقدامات داوطلبانه شفاف ساز فراتر از موافقت نامه پادمان جامع (CSA)، از جمله اجرای کد اصلاحی 1/3 را همانطور که در بند 13 از مقدمه برجام و نیز در بند 65 پیوست یک آن مشخص شده است، در فوریه 2021 به تعلیق درآورد.

تصمیم ایران برای توقف اجرای تعهدات خود تحت برجام کاملاً مطابق با حقوق ذاتی کشور طبق بندهای 26 و 36 برجام بوده و پاسخی به خروج غیرقانونی آمریکا از برجام، همراه با ناتوانی سه کشور اروپایی در پایبندی به تعهدات خود بود. این واقعیت آشکار به هیچ وجه نمی تواند مبنایی برای سه کشور اروپایی برای خودداری از اجرای تعهدات خود باشد.

تصمیم سه کشور اروپایی مبنی بر خودداری از اجرای تعهدات لغو تحریمی خود که در بند 20 ضمیمه پنج برجام در روز انتقال (18 اکتبر 2023) مشخص شده است، اقدامی غیرقانونی و نمونه صریح دیگری از عدم پایبندی کامل آنها در نقض تعهدات خود هر دو سند برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد بود.

در مورد موضوع به اصطلاح «دو مکان»، باید تاکید کرد که منشا موضوع به اتهاماتی برمی گردد که در درجه اول از سوی یک طرف ثالث بد نیّت، یعنی رژیم اسراییل، که تعهدی نسبت به هیچ یک از اسناد مرتبط با منع تسلیحات کشتار جمعی به ویژه معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای (NPT) ندارد و مکرراً برخلاف قطعنامه های متعدد کنفرانس عمومی آژانس، از جمله به ویژه اسناد شماره 407، 1983؛ 444، 1985; 475، 1987 و 939، 1990 که مورد احترام این رژیم قرار نگرفته، موسسات هسته ای ایران را که به اهداف صلح آمیز اختصاص داده شده اند تهدید به حمله می کند مطرح شده است. این رژیم آنقدر گستاخ بوده که اخیراً ایران را حتی به حمله اتمی تهدید کرده است. بیانیه نتانیاهو که به صورت زنده در سراسر جهان پخش شد که در آن گفته: «ایران باید با یک تهدید هسته ای معتبر مواجه شود» و وزیر میراث او نیز که گفت «بکارگیری بمب هسته ای یکی از گزینه های حمله علیه حماس خواهد بود» نقض آشکار حقوق بین الملل است.

از نظر حقوقی، ارزیابی های آژانس در گزارش خود بر پایه اطلاعات غیرموثق و اسناد غیرمعتبر ارایه شده توسط رژیمی صورت می گیرد که نه تنها دایماً علیه روابط ایران با آژانس توطیه می کند، بلکه مرتکب خرابکاری، حمله و تهدید حمله به ایران همراه با سیاست وحشیانه و نسل کشی این رژیم علیه مردم بی گناه غزه می باشد که اکنون دیگر برای جامعه جهانی کاملاً شناخته شده است.

با توجه به همکاری بیشتر با آژانس در سال های اخیر، ایران اقدامات داوطلبانه را در چارچوب چندین بیانیه مشترک از جمله بیانیه مشترک 13 اسفند 1401 (4 مارس 2023) اجرا کرد.

اخیراً، فشارهای سیاسی مستمر اعمالی توسط چند کشور خاص، به مرحله ای رسیده است که حتی موضوعات حل و فصل شده فنی متعاقباً در گزارش های آژانس برخلاف آنچه توافق شده است، تغییر می یابند. این فشارهای با انگیزه سیاسی، آژانس را از اجرای نقش حرفه ای و بی طرفانه خود باز می دارد. مدیرکل در مناسبت های مختلف در گزارش های خود با بکارگیری عبارات نامتعارف، برخلاف ضرورت رویه فنی و عینی این گونه گزارش ها احساسات خود را ابراز می کند که لازم است از این امر اجتناب نماید.

ب) نظرات در مورد گزارش بخش “سابقه” گزارش (GOV/2024/29):

در خصوص بند 3 گزارش GOV/2024/29، لازم به ذکر است که جمهوری اسلامی ایران بارها و بارها از جمله از طریق یادداشت های توضیحی INFCIRC/1159 مورخ 23 نوامبر 2023، INFCIRC/1131 مورخ 14 سپتامبر 2023، INFCIRC/996 مورخ 7 ژوین 2022، INFCIRC/967 مورخ 3 دسامبر 2021 و INFCIRC/1183 مورخ 7 مارس 2024 تاکید کرده است که هیچ مکانی که باید تحت موافقت نامه پادمان جامع (CSA) اعلام شود وجود ندارد. علاوه بر این، آژانس برای ادعای خود در خصوص مکان های اعلام نشده اطلاعات، اسناد و شواهد معتبر مرتبط با پادمان را ارایه نکرده است.

در بند 4 ایران بار دیگر تاکید می کند که هیچ گونه ماده و فعالیت هسته ای در مکان موسوم به لویزان-شیان وجود نداشته است. این مکان، همانطور که در زیرنویس شماره 6 این گزارش تصریح شده است، تحت فعالیت های راستی آزمایی گسترده آژانس از جمله دسترسی تکمیلی قرار گرفته و بر همین اساس این موضوع مختومه شده است.

در خصوص بندهای 5 و 6، علیرغم نبود هیچ گونه ماده و فعالیت هسته ای نیازمند اعلام، ایران تاکنون توضیحات خود را به آژانس ارایه کرده است. با این حال، انجام اقدامات داوطلبانه را نیز می توان در چارچوب روش انجام کار (modality) که باید در راستای بیانیه مشترک 4 مارس 2023 مورد توافق قرار گیرد، درنظر داشت.

در بند 6 گزارش آمده است «ارزیابی آژانس از فعالیت های هسته ای اعلام نشده ای که توسط ایران در «مریوان» انجام شد، بدون تغییر باقی می ماند»، همانطور که در بند 6 بالا گفته شد، ارزیابی آژانس نباید براساس اسناد و اطلاعات غیرقابل اعتماد و غیرمعتبر باشد. علاوه بر این، ارجاع به برخی استدلال های قبلی که در نتیجه اطلاعات بعدی تایید و منجر به حل و فصل این موضوع به گونه ای که در گزارش قبلی مدیرکل (GOV/2023/26) مشخص شده است، هیچ ارزش افزوده ای ندارد. با این حال، جزییات مربوطه قبلاً در بند 8 از یادداشت توضیحی INFCIRC/1094 مورخ 7 ژوین 2023 منعکس شده است.

ج) ملاحظاتی در مورد بخش C گزارش (GOV/2024/29):

در مورد بند 7 “ورامین”، موارد زیر را باید درنظر داشت:

همانطوری که بارها توسط جمهوری اسلامی ایران توضیح داده شده است، هیچ مکان اعلام نشده ای (که اعلام آن) طبق موافقت نامه پادمان جامع (CSA) الزامی باشد وجود نداشته است.

ادعای وجود “کارخانه در مقیاس آزمایشی اعلام نشده که بین سال های 1999 تا 2003 مورد استفاده قرار می گرفته است” فاقد اطلاعات موثق و اسناد معتبر تایید شده، بوده و تنها مبتنی بر اسناد جعلی و غلط ارایه شده توسط یک رژیم بد نیت است.

ارجاع آژانس صرفاً به تصاویر ماهواره ای بی کیفیت برای ارزیابی اینکه «… کانتینرهای خارج شده از ورامین در نهایت به تورقوز آباد منتقل شدند…» کافی و صحیح نیست زیرا هزاران کانتینر مشابه در سراسر کشور در حال حرکت هستند. ادعای جابجایی یک کانتینر از مکانی به مکان دیگر، نمی تواند براساس چنین شواهد غیرقابل اثبات/غیر دقیق/غیرقابل قبولی قضاوت درستی باشد.

در مورد بند 8 در مورد “تورقوز آباد”، حقایق ذیل باید درنظر گرفته شوند:

ارزیابی آژانس براساس اطلاعات و شواهد معتبر نیست. تورقوز آباد در واقع یک مکان صنعتی است که شامل انواع انبارها و اماکن نگهداری مواد شوینده، مواد شیمیایی، مواد غذایی، پارچه و منسوجات، لاستیک و قطعات خودرو، لوله و اتصالات و برخی ضایعات صنعتی است.

همانطوری که بارها گفته شده محل مورد نظر یک انبار ضایعات صنعتی است که جابجایی کانتینر در آن یک فعالیت معمول بوده است. جابجایی کانتینرها از یک مکان صنعتی به مکان دیگر که یک فعالیت معمول است نمی تواند دلیل محکمی برای هر ادعایی درنظر گرفته شود.

در تحقیقات مبسوط ما در زمینه سابقه فعالیت های انجام شده در این مکان، به استثنای خرابکاری که محتمل ترین نشانه است، هیچ دلیل دیگری برای وجود چنین ذراتی را نمی توان درنظر گرفت.

در مورد فرض نادرست آژانس مبنی بر بر جابجایی کانتینرها از این مکان، توضیحاتی که حاکی از نادرست بودن فرض آژانس است، قبلاً به آن ارایه شده است. با این حال، ایران آمادگی خود را برای ارایه توضیحات بیشتر در چارچوب روش انجام کار مورد توافق در راستای بیانیه مشترک 4 مارس 2023 اعلام می کند.

در مورد بند 9: آژانس در گزارش های قبلی خود به چهار مکان اعلام نشده اشاره کرده بود و اطلاعاتی را درخواست می کرد که بعداً توسط ایران ارایه شد و در نتیجه تعداد مکان ها توسط آژانس به دو مورد کاهش یافت. بنابراین، فرض نادرست مکان های اعلام نشده که مبتنی بر اطلاعات غیرمعتبر بود، در نتیجه همکاری های گسترده ایران در چارچوب بیانیه مشترک، اصلاح شد. دو مکان باقی مانده نیز می توانند از طریق همکاری متقابل در چارچوبی که در راستای بیانیه مشترک 4 مارس 2023 مورد توافق قرار می گیرد، بررسی و حل و فصل شود.

بخش C.2 گزارش پادمانی در مورد ناهمخوانی در موازنه مواد هسته ای

در مورد بند 10، موارد زیر باید درنظر گرفته شود:

اورانیوم فلزی ناشی از آزمایش های تبدیل اعلام شده انجام شده در آزمایشگاه چند منظوره جابر این حیان (IRL-) که توسط موسسه تبدیل اورانیوم (IRK-) اصفهان دریافت شد، از سال 2003 بارها در بازه های زمانی مختلف، اعم از سه ماهه و سالانه توسط آژانس مورد راستی آزمایی قرار گرفته و منجر به صدور بیانیه های مربوطه 90(a) و 90(b) توسط آژانس با قید عبارت “رضایت بخش” شده است.

ایران در نامه ای به تاریخ 9 اوت 2023 در پاسخ به سوال آژانس تاکید کرد که ناهمخوانی ذکر شده در موسسه تبدیل اورانیوم (IRK-) اصفهان به دلیل فرآیند متفاوت و نامنظم بازیابی اورانیوم از مواد پسمان، موسوم به “پسمان کثیف” که حاوی انواع مختلفی از عناصر ناشناخته به عنوان ناخالصی است ایجاد شده است. اساساً اختلاف مواد بین شروع و پایان فرآیند بازیابی از نظر فنی قابل پیش بینی و اجتناب ناپذیر است. اگرچه اختلاف ظاهر شده در نقطه پایانی بازیابی توسط ایران پذیرفته شد، آژانس متقاعد شد که مقداری که در ابتدا از جانب آژانس ادعا شده بود به میزان قابل توجهی کمتر از آنچه که قبلاً اعلام شده بود است. به همین منظور، چندین جلسه گفتگوی فنی در مورد این موضوع بین آژانس و ایران برگزار شد. در یک گفتگوی فنی در 8 نوامبر 2023 در وین، ایران براساس اسناد و مدارک فنی محکم، ارایه (پرده نگاری) در مورد فرآیند بازیابی دقیق و محاسبه حسابرسی مواد مربوطه در موسسه تبدیل اورانیوم (IRK-) اصفهان برای انحلال پسمان های کثیف اورانیوم فلزی ارایه کرد. به منظور حل و فصل این موضوع، در این جلسه توافق شد که آژانس در اولین زمان ممکن فعالیت های راستی آزمایی دیگری را نیز در موسسه تبدیل اورانیوم (UCF) اصفهان انجام دهد.

فعالیت های راستی آزمایی بیشتر آژانس در این رابطه در تاریخ های 21، 22 نوامبر 2023؛ 3، 4 دسامبر 2023 و 20 دسامبر 2023 انجام شد. طی این فعالیت های بعدی انجام شده در موسسه تبدیل اورانیوم (IRK-) اصفهان، بهره بردار جزییات محاسبات حسابرسی بازیافت پسمان اورانیوم فلزی را ارایه کرد. علیرغم توافق صورت گرفته با آژانس و تاییدیه دریافت شده در تاریخ 21-12-2023 برای ارایه ارزیابی شامل نتایج تحلیل نمونه های محیطی و آزمون مخرب گرفته شده در -IRK تا فوریه 2024، نتایج این راستی آزمایی ها هنوز با ایران به اشتراک گذاشته نشده است. با این حال، آژانس پذیرفت که مقدار SRD (اختلاف فرستنده و گیرنده) بسیار کمتر از ارزیابی اولیه آن بود.

در مورد بند 11، لازم به ذکر است که:

طی نشست معاون مدیرکل آژانس در امور پادمان و معاون سازمان انرژی اتمی ایران در تهران در 29 ژانویه 2024 و در نتیجه پیشنهاد معاون مدیرکل آژانس در امور پادمان، گفتگوهای فنی به پایان رسید. معاون مدیرکل آژانس در امور پادمان پیشنهاد کرد که بدون ادامه بیشتر گفتگوی های فنی، اصلاحی در سوابق حسابرسی -IRK با مقدار توافق شده، از جانب ایران به آژانس ارایه شود تا این موضوع بدون هیچ گونه درگیری با موسسه IRL- حل و فصل گردد. بر این اساس، گزارش های حسابرسی مواد هسته ای اصلاح شده مورد نیاز از طریق نامه مورخ 7 فوریه 2024 ایران در اختیار آژانس قرار گرفت. گزارش های حسابرسی اصلاح شده مواد هسته ای حاکی از آن است که تمام مقدار اورانیوم اعلام شده موجود در پسمان جامد که از آزمایشگاه چند منظوره جابر ابن حیان (JHL) به موسسه تبدیل اورانیوم (UCF) برای انحلال ارسال شد، توسط UCF دریافت گردیده و کسری ذکر شده فقط مربوط به (UCF (IRK- بوده است.

بر اساس/توافق، ایران سوابق حسابرسی مربوطه را تصحیح کرد و متقابلا آژانس اظهاریه اصلاح شده برای موسسات IRK- و IRL- را ارایه کرد. آژانس در بیانیه 90(a) خود (مورخ 21/02/2024) تصریح کرده است که ناهمخوانی در میزان اورانیوم موجود در پسمان جامد ارسال شده از JHL به UCF حل و فصل شده (Resolved) است. این موضوع یعنی حل و فصل شدن ناهمخوانی یاد شده نیز دقیقاً به صورت «حل و فصل شده» در زیرنویس شماره 23 گزارش برجامی (GOV/2024/7) مورخ 26 فوریه 2024 منعکس شده است. اما با کمال تعجب، بدون ذکر دلیل، در همان روز، کلمه “حل و فصل شده” به “اصلاح شده” (rectified) تغییر یافت (بند 15 گزارش پادمانی GOV/2024/8). متعاقباً این دو گزارش (پادمانی و برجامی) به طور غیرحرفه ای، بدون صدور اصلاحیه، توسط آژانس در 2 مارس 2024 بازنشر شد. هیچ دلیل موجهی برای چنین انحراف غیرقابل توجیه از توافق صورت گرفته و تغییر عجولانه گزارش های توزیع شده وجود ندارد. این رویکرد، نشان دهنده وجود فشارهای سیاسی خارجی }بر روی آژانس{ که اعتبار آژانس را تضعیف می نماید می باشد.

در مورد بند 12: آژانس در نامه مورخ 22 مه 2024 از ایران درخواست کرد که آزمایش های تولید اورانیوم فلزی که از سال 2003 به طور مداوم مورد راستی آزمایی قرار داشته است را مجدداً ارزیابی کند. در این خصوص، نکات زیر باید مورد توجه قرار گیرد:

همانطوری که در بالا توضیح داده شد، اورانیوم فلزی در آزمایشگاه چند منظوره جابر ابن حیان (JHL) در حالی که در موسسه JHL (IRL-) نگهداری می شد تحت اقدامات نظارتی و مراقبتی (C/S) مستمر آژانس (نتکانف و موم) بوده است و از سال 2003 مکرراً توسط آژانس راستی آزمایی شده و برای آن متعاقباً توسط آژانس بیانیه های 90(a) و 90(b) با تاکید بر اینکه راستی آزمایی صورت گرفته “رضایت بخش بوده” صادر شده است. لازم به ذکر است که هیچ گونه فعالیتی بر روی این ماده انجام نشده که وضعیت آن را تغییر داده باشد.

پروژه تحقیق و توسعه برای تولید اورانیوم فلزی با استفاده از UF4 در سال 2003 به آژانس اعلام شده است و در سال های 2004-2003 و بعداً در سال 2009 و نهایتاً در سال 2014 به طور دقیق مورد تایید واقع شده است. در این پروژه تحقیق و توسعه ای علاوه بر محصولات اصلی، برخی انواع متفاوت از پسمان ها مانند دورریزها، پسمان های ناهمگن و … تولید شدند. همه این مواد تحت راستی آزمایی های مختلف آژانس قرار گرفته اند.

آژانس در بیانیه مورخ 12-02-2014 خود به وضوح در ارزیابی خود اعلام کرد که “تمام مواد هسته ای اعلام شده مورد حسابرسی قرار گرفته و هیچ نشانه ای از وجود، تولید یا فرآوری مواد هسته ای اعلام نشده وجود ندارد”. آژانس در ادامه در گزارش خود (GOV/2015/68) اشاره کرد که “…آژانس این اطلاعات را در سال 2014 مجدداً ارزیابی کرد که میزان اورانیوم طبیعی مربوطه در چارچوب عدم قطعیت مرتبط با حسابرسی مواد هسته ای و اندازه گیری های وابسته به آن می باشد”.

مواد دریافتی توسط UCF (IRK-) از JHL (IRL-) همواره تحت نتکانف و موم آژانس بوده و توسط آژانس و بهره بردار تایید شده و مشخصاً داده های موسسه فرستنده پذیرفته شده است. از آنجایی که ناحیه موازنه مواد (MBA) موسسه دریافت کننده (IRK1) داده های موسسه فرستنده را پذیرفته است، طبیعتا هیچ گونه اختلاف گیرنده-فرستنده (SRD) برای گزارش کردن وجود نداشته است … پس از بازیابی در ناحیه پایانی فرآیندی (IRK2)، راستی آزمایی مواد در UCF انجام شد کسری ناشی از فرآوری مواد را نمی توان به عنوان SRD درنظر گرفت. همچنین کسری را نمی توان دلیلی برای تغییر گزارش های حسابرسی موسسه مبدا JHL (IRL-) درنظر گرفت.

با توجه به اینکه کسری مذکور تنها در پایان فرآیند بازیابی در UCF (IRK-) و نه در محل دریافت این موسسه شناسایی شده است، بنابراین قطعاً نمی توان آن را به موسسه مبدا یعنی آزمایشگاه چند منظوره جابر ابن حیان (IRL-) نسبت داد.

نامه 22 مه 2024 مندرج در گزارش مدیرکل آژانس تنها چند روز قبل از انتشار گزارش توسط ایران دریافت شده است. علی القاعده برای جلوگیری از هرگونه ابهام و ایجاد شبه، این نامه آژانس نبایستی بدون پاسخ ایران بطور عجولانه در گزارش منعکس می شد. با در نظر گرفتن اینکه موازنه مواد اورانیوم ذیربط در آزمایش های تولید اورانیوم فلزی انجام شده در JHL در سال 2014 نتیجه گیری شد (به بیانیه 90(b) بالا مراجعه شود)، بازگشایی یک موضوع بسته توسط آژانس آنهم پس از یک روند پایان یافته، بدون شک اعتبار نظام راستی آزمایی آژانس از جمله بیانیه های حسابرسی آن را به مخاطره می اندازد.

در مورد کد اصلاحی 1/3:

پذیرش اجرای کد اصلاحی 1/3 از جمله اقدامات منعکس شده در بند 13 از مقدمه برجام و همچنین بند 65 پیوست یک آن بود. به دنبال خروج آمریکا از برجام و عدم اجرای تعهدات اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی آلمان، انگلستان و فرانسه تحت این توافق، ایران در اعمال حقوق خود وفق بندهای 26 و 36 برجام، تصمیم گرفت صرفاً به تعهدات خود در چارچوب موافقت نامه پادمان جامع (CSA) عمل کند. با این حال، ایران با حسن نیت و در سایه تفاهم به دست آمده با مدیرکل، قبلاً اطلاعات کلی در مورد برنامه ریزی موسسات جدید (از جمله ایران هرمز، سیستان و بلوچستان و …) را ارایه و اعلام کرده است که اطلاعات پادمانی مربوطه در زمان مقرر در اختیار آژانس قرار خواهد گرفت.

مدیرکل در گزارش خود به منحصر به فرد بودن عملکرد ایران در زمینه کد اصلاحی 1/3 اشاره کرده است (ایران تنها کشوری است که فعالیت های هسته ای قابل توجهی دارد که آژانس در آن در حال اجرای یک موافقت نامه پادمان جامع است اما مفاد کد اصلاحی را اجرا نمی کند). در این راستا، منحصربه فرد بودن برجام نیز باید تکرار شود که با تعدد بازرسی ها، اقدامات اعتمادساز و شفاف ساز فراتر از موافقت نامه پادمان جامع و پروتکل الحاقی مشخص می شود. این ویژگی توافق باعث شد که ایران را به تنها کشور دارای رژیم راستی آزمایی شدیداً قوی تبدیل نماید.

ایران براساس قانون مصوب مجلس شورای اسلامی با عنوان «برنامه اقدام راهبردی برای رفع تحریم ها و صیانت از منافع ملت ایران»، در استیفای حقوق خود در بندهای 26 و 36 برجام، تصمیم گرفت صرفاً به تعهدات خود تحت موافقت نامه پادمان جامع عمل کند. نباید انتظار داشت که با وجود ادامه تحریم های یکجانبه غیرموجه، ایران به طور کامل به تعهدات خود ذیل برجام عمل نماید.

د) نظرات در مورد گزارش بخش D گزارش (GOV/2024/29): بیانیه مشترک (بندهای 20-17، 22 و 34)

در بیانیه مشترک 4 مارس 2023 دو عنصر مهم یعنی چارچوب موافقت نامه پادمان جامع و روش انجام کار مورد توافق باید درنظر گرفته شوند. جمهوری اسلامی ایران با حسن نیت و حتی تا زمان حصول توافق در مورد روش ها، به آژانس اجازه نصب 9 دوربین نظارتی را داد. علاوه بر این، ایران به دبیرخانه آژانس اجازه داد تا سرویس دوربین ها را با موفقیت انجام دهد و داده های ضبط شده را ذخیره نماید. پیشرفت حاصل از همکاری متقابل با آژانس باید توسط شورای حکام مورد قدرشناسی واقع می شد.

بدیهی است که اجرای بیشتر بیانیه مشترک مستلزم گفتگوی ایران و آژانس در مورد روش انجام کار است که بایستی مورد توافق دوجانبه قرار گیرد.

در بندهای 21، 27 و 33 مندرج در گزارش GOV/2024/29 و همچنین بندهای21، 22 و 33 گزارش GOV/2024/26 درخصوص اعمال حق حاکمیتی ایران مبنی بر لغو انتصاب تعداد معدودی از بازرسان، موارد زیر باید درنظر گرفته شود:

همانطوری که در ماده 9 (الف) (ii) از موافقت نامه پادمان جامع بین ایران و آژانس (INFCIRC/214) مقرر شده است، به صراحت بیان گردیده است که ایران حق حاکمیت خود برای اعتراض به لغو انتصاب بازرسان آژانس، نه تنها در زمان پیشنهاد انتصاب بلکه در هر زمان دیگری پس از انتصاب نیز را برای خود محفوظ می دارد.

در حال حاضر تعداد کل 120 بازرس منصوب شده در اختیار آژانس جمهوری اسلامی ایران است. این به وضوح نشان می دهد که ایران تمایل دارد آژانس را قادر سازد تا وظایف خود را با بهره مندی از بازرسان مختلف با تجربه انجام دهد.

اعمال این حق به هیچ وجه مستقیم یا غیرمستقیم بر توانایی آژانس برای انجام بازرسی های خود در ایران تاثیر نمی گذارد.

در حالی که جمهوری اسلامی ایران در دو نوبت (اکتبر 2023 و فوریه 2024) انتصاب 14 بازرس پیشنهادی جدید آژانس را پذیرفته است، اما متاسفانه این موضوع به درستی در گزارش منعکس نشده است.

همانطوری که در بند 23 و بند 24 گزارش GOV/2024/29 ذکر شده است در سفر مدیرکل آژانس به تهران و اصفهان (برای شرکت در کنفرانس بین المللی علوم و فناوری هسته ای) و متعاقباً سفر معاون مدیر کل آژانس در امور پادمانی به تهران، با مقامات مختلف از جمله جناب آقای دکتر امیر عبداللهیان وزیر فقید امور خارجه، جناب آقای دکتر باقری کنی معاون سیاسی وزیر امور خارجه و همچنین جناب آقای اسلامی معاون رییس جمهور و رییس سازمان انرژی اتمی ایران و معاون امور بین الملل، حقوقی و مجلس ایشان گفتگو شد. در جریان این گفتگوها، طرفین ضمن تبادل نظر در مورد موضوعات مختلف از جمله اجرای بیانیه مشترک، موافقت کردند که رایزنی های خود را در زمان مناسب پس از عبور از شرایط خاص ناشی از شهادت رییس جمهور، وزیر امور خارجه و سایر همراهان در حادثه هوایی، ادامه دهند.

در مورد بند 26 اظهارات عمومی: به دفعات و بطور رسمی بارها اعلام شده است که سلاح هسته ای هرگز در دکترین دفاعی جمهوری اسلامی ایران جایی ندارد. بنابراین، هیچ محملی برای تفسیر اظهارات افراد عمومی وجود ندارد. از مدیرکل انتظار نمی رود که براساس دیدگاه های افراد، نتیجه گیری یا بیانیه ای ارایه دهد. این نتیجه گیری نه از نظر حرفه ای و نه از نظر حقوقی قابل توجیه نیست. این اظهارات عمومی که چندین بار به اشتباه نقل شده و با موضع رسمی ایران مطابقت ندارد، در هر صورت، نمی تواند توسط دیگران برای زیرسوال بردن تعهدات ایران ذیل NPT مورد سوء استفاده قرار گیرد.

ی) نظرات در مورد گزارش بخش “خلاصه” گزارش (GOV/2024/29):

فعالیت های هسته ای جمهوری اسلامی ایران کاملاً صلح آمیز بوده و ادعاهای مطرح شده از سوی شخص ثالث بدنیت صحت نداشته و هیچ توجیهی ندارد.

ایران به طور داوطلبانه اجازه دسترسی به آژانس داد و اطلاعات و توضیحاتی در مورد مکان های مورد ادعا را ارایه کرده است. این در حالی بود که آژانس اسناد معتبری را درباره ادعای «مواد هسته ای اعلام نشده و فعالیت های مرتبط هسته ای» به ایران ارایه نکرد و ایران موظف نبوده و نیست به درخواست های آژانس درباره اسناد غیرمعتبر و ساختگی پاسخ دهد. با این حال، متاسفانه آژانس تمامی اسناد ساختگی و اطلاعات جعلی ارایه شده توسط رژیم اسراییل را معتبر می داند و این امر باعث نتیجه گیری های آژانس براساس مفروضات نادرست و غیرقابل اعتماد گردیده است.

در رابطه با بازرسان لغو انتصاب شده، آژانس باید به طور کامل به حقوق ایران براساس موافقت نامه پادمان جامع از جمله ماده 9 آن احترام بگذارد. هرگونه تلاش برای به خطر انداختن حقوق حاکمیتی کشورهای عضو در مغایرت با موافقت نامه پادمان جامع پادمانی مربوطه غیرقابل قبول است و نباید سابقه ای ایجاد کند که حقوق کشورهای عضو را به مخاطره اندازد.

در جریان سفر مدیرکل و معاون مدیرکل آژانس در امور پادمانی به ایران و دیدار با مقامات عالی رتبه، هر دو طرف ضمن تبادل نظر در مورد موضوعات مختلف از جمله اجرای بیانیه مشترک توافق کردند که پس از عبور از شرایط خاص ناشی از شهادت رییس جمهور، وزیر امور خارجه و سایر همراهان در یک حادثه هوایی به رایزنی های خود در زمان مناسب ادامه دهند.

همانطوری که قبلاً اشاره شد، در موارد متعددی رسماً اعلام شد که سلاح هسته ای در دکترین دفاعی جمهوری اسلامی ایران جایگاهی ندارد. بنابراین، دلیلی برای هرگونه تفسیر نادرست از اظهارات فردی عمومی وجود ندارد. از مدیرکل انتظار نمی رود که براساس دیدگاه های افراد، نتیجه گیری کرده یا بیانیه ای را ارایه دهد. هرگونه نتیجه گیری مبتنی بر اظهارات عمومی، نه حرفه ای است و نه حقوقی.

و) نتیجه گیری

جمهوری اسلامی ایران در چارچوب موافقت نامه پادمان جامع (CSA) تاکنون با آژانس همکاری کاملی داشته کرده است. باید مجددا ًتاکید شود که تمام مواد و فعالیت های هسته ای ایران به طور کامل به آژانس اعلام گردیده و توسط آژانس راستی آزمایی شده است.

جمهوری اسلامی ایران به حق انتظار دارد که آژانس گزارش های خود درباره فعالیت های راستی آزمایی در ایران را بر اساس اصول بی طرفی، حرفه ای و به طور عینی انجام دهد.

مجدداً باید تاکید شود که تمام مواد و فعالیت های هسته ای ایران به طور کامل به آژانس اعلام شده و از یک نظام راستی آزمایی بسیار قوی عبور کرده است. اگرچه جمهوری اسلامی ایران هیچ تعهدی برای پاسخگویی به سوالات آژانس بر اساس اسناد ساختگی و غیرمعتبر ندارد، با این حال، ایران به صورت داوطلبانه و رویکردی همکارانه، تمام اطلاعات لازم، اسناد پشتیبان و دسترسی های درخواستی آژانس را ارایه کرده است.

جمهوری اسلامی ایران بار دیگر ضمن تاکید بر اهمیت و ارزش همکاری های ارایه شده به آژانس یادآوری می کند که این همکاری های سازنده نباید توسط منافع سیاسی کوته بینانه تضعیف شود. بر این اساس، آژانس موظف است در پرداختن به چنین موضوعاتی با هدف جلوگیری از تحریف تصویر بزرگتر همکاری بین ایران و آژانس، به شیوه ای مجددانه عقلانیت خود را نشان دهد.