دشمنی آمریکا با خط لوله صلح؛ پاکستان پای تصمیمش ماند

سفر اخیر رییس جمهوری ایران به پاکستان، قرارداد خط لوله گازی بزرگ میان 2 کشور همسایه را که به دلایل مختلف، با تاخیرهایی روبرو شده است، در کانون توجهات قرار داد.

به گزارش نتکانف، ابراهیم رییسی، نخستین رییس جمهوری ایران است که از سال 2017 به این سو، به پاکستان سفر کرده است. در بیانیه مشترکی که در جریان سفر هفته گذشته دکتر رییسی به پاکستان منتشر شد، دو کشور بر اهمیت همکاری در حوزه انرژی، تجارت برق، خطوط انتقال نیرو و پروژه خط لوله گازی آی پی که با عنوان خط لوله صلح هم شناخته می شود، تاکید کردند. پروژه خط لوله گازی پاکستان با ایران در ماه های اخیر در کانون توجهات و تحلیل های رسانه ای مختلف و اظهارنظرهای مقامات سیاسی کشورهای پاکستان و ایران و همچنین آمریکا قرار گرفته است.

پاکستان و بحران انرژی

پاکستان و کشورهای در حال توسعه دیگر از زمان آغاز پاندمی کووید، بحران های متعددی را تجربه کرده اند. آمیزه ای از مسایل مالی، اجتماعی و انرژی، این کشور را در موقعیت خطیری قرار داده است. افزایش تقاضای جهانی برای گاز طبیعی مایع (ال ان جی) و رشد شدید قیمت گاز به خصوص پس از بحران انرژی اروپا در سال 2022، اوضاع را برای پاکستان به مراتب دشوارتر کرد.

شرایط اقتصادی جهانی، خوشایند کشوری مانند پاکستان که همین حالا هم با اقتصاد دچار افول و کمبودهای زیرساخت نیرو دست و پنجه نرم می کند، نیست. مصرف کنندگان و صنایع پاکستان برای گرمایش و انرژی، به شدت به گاز طبیعی متکی هستند و این کشور در وضعیت حادی قرار دارد که تامین گاز ارزان را ضروری می کند.

اسلام آباد برای کاهش هزینه واردات انرژی، حتی به چانه زنی با روسیه پرداخت که در پی جنگ اوکراین، تحت تحریم های غربی قرار دارد و با عرضه تخفیف دار نفت و گاز خود، به دنبال مشتری در شرق است. اما با چالش های دیپلماتیک و فنی متعددی برای اجرای چنین برنامه ای مواجه است.

گاز طبیعی حدود 40 درصد از سبد انرژی این کشور را تشکیل می دهد. پاکستان همچنین حدود 80 درصد از نفت مورد نیاز خود را وارد می کند. در چنین شرایطی، ایران که طبق بررسی آماری شرکت بریتیش پترولیوم از انرژی جهانی، پس از روسیه، دومین ذخایر گازی بزرگ جهان را در اختیار دارد و در همسایگی پاکستان قرار گرفته، گزینه مطلوبی برای تامین نیازهای انرژی اسلام آباد به شمار می رود.

دولت پاکستان که ذخایر ارزی خارجی چندانی برای پوشش واردات به مدت طولانی ندارد، به شدت در تلاش برای مدیریت بحران تراز پرداخت و کنترل کردن تورم است. در همین راستا، وزارت بازرگانی پاکستان در سال گذشته، اعلام کرد دولت فرمان ویژه ای را برای تجارت تهاتری برخی از کالاها از جمله نفت و گاز طبیعی با افغانستان، ایران و روسیه صادر کرده است. در آن زمان، ساجد امین، معاون مدیر موسسه سیاست توسعه پایدار گفت: پاکستان می تواند از واردات نفت و انرژی از روسیه و ایران بدون افزودن به تقاضای دلاری بهره ببرد.

انتظار 10 ساله برای ساخت خط لوله صلح

در میانه نیاز مبرم پاکستان به انرژی و همچنین درخواست از آمریکا برای صدور معافیت تحریمی درباره خط لوله گاز، دولت موقت پاکستان در بهمن سال گذشته، با برنامه های آغاز ساخت بخش 80 کیلومتری از این پروژه موافقت کرد.

پاکستان، آغاز ساخت خط لوله 80 کیلومتری از مرز خود با ایران تا شهر بندری گوادر در جنوب غربی این کشور را تصویب کرد. این تصمیم، با ضرب الاجلی مصادف شد که ایران بر اساس توافقنامه سال 2009 برای پاکستان تعیین کرده بود تا ساخت خط لوله را آغاز کند، در غیر این صورت با اقدامات حقوقی بین المللی مواجه خواهد شد.

مطبوعات پاکستانی گزارش کردند ساخت خط لوله تایید شده، به کشور اجازه می دهد سالانه بیش از پنج میلیارد دلار در واردات گاز صرفه جویی کند. هزینه ساخت این خط لوله که از خط مرزی ایران تا شهر بندر گوادر در استان بلوچستان امتداد می یابد، 45 میلیارد روپیه پاکستان برآورد شده است.

تحت توافق اولیه، مقرر شده بود خط لوله 1931 کیلومتری برای انتقال گاز ایران به پاکستان که شامل 1150 کیلومتر خط لوله در داخل ایران و 781 کیلومتر خط لوله در داخل پاکستان است، احداث شود. هر دو کشور ملزم به اجرای این پروژه در خاک خود بودند. طبق توافقنامه، قرار بود عرضه این پروژه تا ژانویه سال 2015 آغاز شود. ایران در حال حاضر، ساخت بیش از 900 کیلومتر از این خط لوله را در داخل خاک خود تکمیل کرده، در حالی که 250 کیلومتر بخش باقی مانده، هنوز ساخته نشده است.

کلید پروژه خط لوله گاز در سال 2010 و با هدف انتقال گاز از میادین پارس جنوبی در ایران برای تامین انرژی پاکستان زده شد؛ پروژه ای که به رغم تکمیل در ایران، در پاکستان با تاخیر همراه بوده است. طبق قرارداد خرید و فروش گاز که در ژوین سال 2009 امضا شد، مقرر شد ایران روزانه 750 میلیون تا یک میلیارد فوت مکعب (حداکثر 28.3 میلیون متر مکعب) گاز طبیعی به پاکستان صادر کند. اما با وجود تکمیل ساخت یک خط لوله 900 کیلومتری توسط ایران در سال 2011، این پروژه متوقف مانده است.

یک منبع آگاه به پایگاه خبری پاکستانی نیشن گفت: در صورت عدم اجرای این پروژه از سوی پاکستان، تهران، پرونده را به دادگاه داوری بین المللی مستقر در پاریس، ارجاع خواهد کرد و برآورد شده است که پاکستان، حدود 18 میلیارد دلار جریمه تعهدات قراردادی را باید پرداخت کند.

حسن نوریان، سرکنسول ایران در کراچی در گفت و گو با یک رسانه پاکستانی اظهار کرد: ما چندان تمایلی به انجام این اقدام نداریم، اما شرکت گاز ایران یک شرکت ملی و متعلق به مردم ایران است. سال ها قبل یک میلیارد دلار سال، سرمایه گذاری کرد. اکنون مجلس ایران می خواهد تا درباره سرنوشت این پروژه تصمیم گیری کند. ایران پیش از این با تکمیل 1100 کیلومتر خط لوله از میادین گازی پارس جنوبی تا مرز پاکستان، به بخشی از توافقنامه خود عمل کرده بود. سپس در سال 2014، بنا به درخواست پاکستان، این مهلت را یک دهه دیگر تمدید کرد.

خوش بینی پاکستان درباره تکمیل خط لوله گاز با ایران به رغم هشدار آمریکا

با وجود این که آمریکا به بهانه تحریم ها، درباره هرگونه توافقات تجاری با ایران هشدار داده است، خواجه عاصف، وزیر دفاع پاکستان، پنجشنبه گذشته ابراز خوش بینی کرد که کار تکمیل خط لوله گاز میان این کشور و ایران به رغم هشدارهای آمریکا به سرانجام رسیده و تکمیل شود.

ساخت این پروژه تحت تاثیر فشارهای ژیوپلیتیکی، تحریم های آمریکا علیه ایران و مشکلات مالی پاکستان، بیش از یک دهه به تاخیر افتاده است. شایسته تبسم، استاد دانشگاه کراچی به بلومبرگ نیوز گفت: ایالات متحده قطعا دوست نخواهد داشت پاکستان و ایران به هم نزدیک شوند.

خواجه آصف، ماه گذشته هم به اظهارات دونالد لو، دستیار وزیر خارجه آمریکا که اعلام کرده بود آمریکا فعالانه با پروژه خط لوله گاز ایران و پاکستان مخالف است، واکنش نشان داده بود و با تاکید بر اینکه پاکستان حق دارد از توافق اقتصادی با تهران بهره مند شود، گفته بود آمریکا باید چالش های پاکستان را در واردات انرژی با قیمت بالا از بازارهای بین المللی، در نظر بگیرد.

آصف تاکید کرده بود ایران می تواند انرژی پاکستان را به راحتی و با قیمت مناسب تامین کند. وی در عین حال، بر این باور است که آمریکا در صورت اصرار بر مخالفت با انتقال گاز از ایران به پاکستان، موظف به ارایه راه حل جایگزین است.

ممتاز زهرا بلوچ، سخنگوی وزارت خارجه پاکستان هم در واکنش به اظهارات لو، اظهار کرد: پاکستان برای ساخت خط لوله برای واردات گاز طبیعی از ایران، نیازی به معافیت تحریمی ندارد.

با این حال، توماس مونتگومری، دیپلمات آمریکایی در پاکستان در اظهاراتی گفت: به هر کسی که معامله تجاری با ایران را در نظر دارد، توصیه می کنیم مراقب ریسک احتمالی تحریم ها باشد. وی تایید کرد پاکستان هنوز درخواست رسمی برای دریافت معافیت از آمریکا ارایه نکرده است.

آمریکا تلاش کرده است پاکستان را به سمت جایگزین های سبز سوق دهد و سازمان توسعه این کشور کمک کرده است از سال 2010، حدود چهار هزار مگاوات انرژی پاک به شبکه برق پاکستان اضافه شود.

انگیزه های اقتصادی آمریکا در دشمنی با خط لوله صلح

طبق تحلیل روزنامه آمریکایی «هیل»، از دست دادن گاز ایران برای پاکستان، ممکن است از نقطه نظر تجاری، به نفع آمریکا باشد زیرا همان طور که اروپا پس از خرابکاری در خط لوله گازی نورد استریم روسیه و لغو خط لوله گازی «ایست مِد»، به گاز آمریکا وابسته شد، پاکستان هم به گاز طبیعی مایع آمریکا، وابستگی پیدا خواهد کرد.

یک هدف دیگر آمریکا ممکن است فشار بر پروژه 62 میلیارد دلاری کریدور اقتصادی چین-پاکستان باشد که کاشغر چین را به بندر گوادار پاکستان متصل می کند. این کریدور، بخش مهمی از ابتکار «کمربند و جاده» چین است که شامل بزرگراه ها، خطوط راه آهن و خطوط لوله است. ناتوانی این کریدور برای تامین آب و برق برای بلوچستان پاکستان که محروم ترین منطقه این کشور است، ممکن است خشونت بلوچ ها علیه شرکت های چینی را افزایش دهد. روزنامه آمریکایی «هیل» می گوید برنده در هر حالی، چین خواهد بود که «دوست همیشگی پاکستان بوده است».

شهباز شریف: پاکستان با ایران در حوزه انرژی همکاری می کند

نخست وزیر پاکستان هفته گذشته، در نشست خبری مشترک با رییس جمهور ایران که در جریان دکتر رییسی به پاکستان برگزار شد، از همکاری مشترک با ایران در حوزه های مرتبط با انرژی خبر داد.

شهباز شریف در مراسم امضای تفاهم نامه های همکاری بین ایران و پاکستان، اظهار کرد: امروز در موارد مختلف دوجانبه با ایران تبادل نظر داشتیم و درباره مسایل منطقه ای و بین المللی هم صحبت کردیم. با ایران در حوزه های انرژی و سرمایه گذاری های مشترک همکاری خواهیم داشت. وی با یادآوری اینکه ایران اولین کشوری بود که پاکستان را به رسمیت شناخت، گفت: توافق کردیم که در تجارت دوجانبه، سرمایه گذاری مشترک و همکاری در حوزه انرژی همکاری داشته باشیم.

در جریان این سفر، شهباز شریف و رییسی شاهد امضای 8 توافقنامه در اسلام آباد بودند که شامل ایجاد منطقه ویژه اقتصادی بود.  

رییس جمهور ایران هم در کنفرانس خبری گفت: پاکستان و ایران باید تجارت دوجانبه را در سه تا چهار سال آینده، به حدود 10 میلیارد دلار افزایش دهند.

حمایت صنعتگران پاکستانی از تکمیل پروژه خط لوله گاز با ایران

صنعتگران، صادرکنندگان و واردکنندگان پاکستانی با استقبال از هدف تجاری دوجانبه پاکستان و ایران تا سقف 10 میلیارد دلار، خواستار بررسی راه هایی برای تجارت به ارز ملی یا مبادله ای، بهره برداری از پتانسیل ایران در بخش انرژی و حل و فصل مسایل مربوط به خط لوله گاز پاکستان به ایران شده اند که در جهت منافع کلان کشورشان است.

طبق گزارش پایگاه خبری تریبون، صنعتگران پاکستانی ضمن حمایت از افزایش تجارت رسمی دوجانبه، بر ضرورت تکمیل پروژه خط لوله گاز ایران و پاکستان که با تاخیر طولانی روبرو شده است، تاکید کرده اند زیرا صنایع محلی به گاز ارزان تری برای کاهش هزینه تجارت نیاز دارند.

ریاض الدین، صنعتگر برجسته و تحلیلگر اقتصادی و بازرگانی در این باره به تریبون اظهار کرد: حجم تجارت بسیار پایین است زیرا ما نمی توانیم از فرصت های موجود در ایران استفاده کنیم. صنایع پاکستان به کالاهای اساسی مانند نفت، گاز و محصولات پتروشیمی، به ویژه گاز ایران، نیاز دارد. وی در مورد خط لوله گاز ایران-پاکستان-هند (IPI) و ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند (TAPI) به خروج هند از این پروژه اشاره کرد و از ایران و پاکستان خواست به تکمیل این خط لوله ادامه دهند.

پایان خبر نتکانف