آهنگساز حریق خزان چطور کارگردان تیاتر شد؟/ روایت غافلگیرکننده از عشق و جنون شمس لنگروی روی صحنه تیاتر

فاطمه پاقلعه نژاد: اینجا تماشاخانه ملک و این آخرین تمرین گروه نمایش «و تو هم برنگشتی» به کارگردانی مهیار علیزاده است. گروهی که حالا ماه هاست در کنار هم قرار گرفته اند و قرار است یک کنسرت نمایش مستقل و بدون پروداکشن عجیب غریب و هزینه های سرسام آور این گونه نمایش ها را روی صحنه ببرند. همه چیز در اوج مینیمال بودن است؛ دکور، لباس های بازیگران و حتی موسیقی. انگار در این نمایش همه در کنار هم قرار گرفته اند تا قصه و شعر را برجسته کنند.

این شاید همان دلیلی است که به خاطرش فرزین محدث در فاصله استراحت میان دو دور تمرین نمایش وقتی با دیگر بازیگران در فضای بیرونی تماشاخانه دور هم جمع شده اند می گوید: «بعضی نمایش ها نیاز به فعالیت و اکت زیادی نداره؛ فقط باید روی صحنه باشی و روایت کنی.» او که در میان بازیگران نمایش، بیشترین تجربه تیاتری را در کارنامه دارد و در این نمایش نقش جوانی های کاراکتر خسرو با بازی شمس لنگرودی را ایفا می کند در ادامه رو می کند به این شاعر مطرح و می گوید: «ما روایت گر خسرویی هستیم که شما بازی می کنید. برای همین هم نباید فعالیت زیادی داشته باشیم» و وقتی شمس لنگرودی با لبخند می پرسد: «خب من باید چه کنم؟» می خندد و پاسخ می دهد: «هیچی. شما باید بایستید، دیالوگ بگویید تا ما لذت ببریم.» و به دیگر بازیگران نگاه می کند که رو کرده اند به شمس و با نوعی عشق و احترام او را می نگرند. عشق و احترامی که در تمام طول تمرینات در نگاه بازیگران و خواننده های کار به این استاد ادبیات که در این نمایش برای اولین بار حضور روی صحنه تیاتر را تجربه می کند، وجود دارد.

در آن سوی حیاط تماشاخانه دو خواننده کار کنار هم قرار گرفته اند. یکی جوان تر که آواز و گیتار را خودش یاد گرفته و با استعدادش آن را گره زده و آنقدر پیش رفته که حالا به عنوان خواننده-بازیگر این نمایش انتخاب شده و دیگری هر چند جوان اما با چهره و صدایی پخته تر که سال هاست می خواند، اما خودخواسته از فضای مارکت فاصله گرفته و علی رغم پیشنهاداتی که به خاطر جنس صدایش داشته، ترجیح داده موسیقی را فارغ از بازی های همیشگی مارکت و فقط به خاطر موسیقی دنبال کند. حالا هر دو اینجا هستند تا بار آوازی «و تو هم برنگشتی» را به دوش بکشند.

آرش الیگودرزی، خواننده جوان، با اشتیاق به حرف های وصال علوی گوش می دهد که دارد به او می گوید با کمی تمرین می تواند صدایش را برای آوازهای متفاوت تر آماده کند. الیگودرزی می پرسد: «متفاوت تر از این؟» و وصال با حوصله توضیح می دهد که چطور این اتفاق رخ می دهد. اینجاست که یکی از بازیگران با شوخی وارد بحث می شود و می گوید: «آره. هفته اول نمایش با صدای فرهاد می خونی؛ از هفته های بعد صدات تغییر می کنه. اون وقت باید جواب مهیار رو بدی که تو رو به خاطر همین شباهت صدات به فرهاد انتخاب کرده» هر سه می خندند. آرش آخرین آهنگی که ضبط کرده را از گوشی مبایلش پخش می کند. قطعه ای انگلیسی است. گوش می کنند و صدا و لهجه به جا و درست آرش را تایید می کنند. شمس که در حال گذشتن از کنارشان است با شنیدن موزیک متوقف می شود. چند ثانیه ای گوش می کند و می پرسد: «این موزیک از کیه؟» و وقتی وصال می گوید: «آرش خونده» شمس با دقت بیشتری گوش می کند و لبخند می زند. همین لبخند را دیگران تاییدی می دانند بر کار خواننده جوان و رو به او می گویند: «بفرما. استاد خوشش اومد. چی بالاتر از این؟» شمس با سر تایید می کند و می گوید: «کار خوبیه». آرش با لبخند شرم پاسخ این تمجید شمس می دهد.

حالا تقریبا همه گروه دور هم جمع شده اند. فرزین محدث رو می کند به وصال و می گوید: «چه خوب می خونی تو.» دیگران این تمجید او را تایید می کنند. وصال با تواضع تشکری می کند. از او می پرسم مگر تا به حال در تمرینات نخوانده بودی؟ پاسخ می دهد: قطعات را در تمرین کامل نمی خواندیم. این اولین بار بود که روی صحنه قطعات را کامل خواندم و گروه شنیدند.

درخواست فاطمه تقوی دستیار کارگردان برای برگشتن گروه به سالن برای دور بعدی تمرین، پایانی است بر ساعت استراحت و خوش و بش اعضا. گروه از پله ها پایین می روند تا به سالن تماشاخانه ملک برسند. حالا همه روی صحنه هستند و در انتظار دستور مهیار علیزاده برای شروع دور آخر تمرین پیش از شروع اجراهای گروه. تمرین این بار سریع تر و بدون تپق پیش می رود. تقریبا یک ساعت زمان کلی نمایش است و تمرین هم به همان اندازه طول می کشد. مثل دور قبل آخرین دیالوگ را امیرحسین فتحی می گوید که در این نمایش کاراکتر «مرگ» را ایفا می کند. بازیگر جوان، با قد کشیده و چهره و صدای متناسبش که با بازی در سریال «شهرزاد» به کارگردانی حسن فتحی و چند سریال دیگر برای خود طرفدارانی دست و پا کرده است، «مرگ» را چنان پر اکت روی صحنه برده که اصلا انگار نه انگار «مرگ» است. فتحی در این نمایش یکی از پر حرکت ترین بازیگران روی صحنه است. هم دیالوگ و حرکت زیادی دارد هم در یکی دو صحنه می خواند و در میان این خواندن ها از روی سن پایین آمده و به میان تماشاگران می رود. خواندن البته وجه مشترک اغلب بازیگران روی صحنه این نمایش است. در کنار وصال علوی و آرش الیگودرزی که خواننده -بازیگران گروه هستند، و امیرحسین فتحی که پیش از این گفته شد، ساغر رجبی و شمس لنگرودی نیز قطعاتی را می خوانند و دکلمه می کنند.

پس از دیالوگ امیرحسین فتحی، مهیار علیزاده از بالای سالن خسته نباشیدی می گوید و در میان تشویق افراد معدودی که شامل اعضای تیم تولید، یک خبرنگار، یکی از دوستان کارگردان و همسر شمس لنگرودی که در تمام جلسه تمرینی همراهش بوده، به پایین سن می آید و با گروهش درباره اجرا نکاتش را مطرح می کند. علیزاده آهنگساز سرشناس که بیش از همه کارهایش به خاطر همکاری با چهره های مطرحی از جمله علیرضا قربانی، همایون شجریان و مهران مدیری نامش بر سر زبان ها افتاده، در «و تو هم برنگشتی» اولین تجربه کارگردانی تیاتر را پشت سر می گذارد.

او که پیش از این هم بارها در نمایش ها و کنسرت-نمایش های گوناگونی همکاری داشته و سال 92 «در شعله با تو رقصان» را با بازی صابر ابر و پانته آ پناهی ها روی صحنه تالار وحدت برده، «خط سوم» را با اندیشه فولادوند و یک ارکستر زهی کامل، «تکرار نامنظم بی تو» را با پیمان قدیمی و نمایش دیگری را با بازیگرانی چون لیندا کیانی و الهام پاوه نژاد کار کرده، در این نمایش اما به نظر می رسد خیلی قصد ندارد روی وجهه موسیقی خود تکیه کند. او با همه این تجربیاتی که از تلفیق موسیقی و بازیگری در کارهای مختلف داشته انگار در این نمایش دوست نداشته کار اغراق آمیزی با موسیقی انجام دهد و اگرچه تمام نمایش پر است از شعر و موسیقی اما مهیار علیزاده بیشتر تلاشش انگار برای توجه بیشتر به موسیقی خاطره انگیز ایرانی بوده و دست گذاشته روی چند آهنگ نوستالژیک و در تلفیق آنها با قصه عاشقانه نمایش که ساغر رجبی آن را نوشته و اشعار شمس لنگرودی، «و تو هم برنگشتی» را برای ادای دین به شعر و موسیقی خاطره انگیز سال های نه چندان دور روی صحنه برده است.

علیزاده در حاشیه این تمرین درباره ایده شکل گیری این کنسرت-نمایش گفت: «ایده «و تو هم برنگشتی» براساس آشنایی من با کار و اشعار شمس لنگرودی و کار آهنگسازی که روی شعرهای ایشان انجام دادم شکل گرفت. البته از ایده تا اجرا زمان زیادی طول کشید که بخش اعظم آن در دوران کرونا گذشت و ما در این دوران سعی کردیم روی متن کار کنیم.»

کارگردان «و تو هم برنگشتی» در پاسخ به این سوال که پس از شناخته شدن به عنوان یکی از بهترین آهنگسازهای کشور حالا تجربه کارگردانی تیاتر برای او چگونه است، گفت: «اینکه شما می گویید برای من برچسب سنگینی است و مسوولیتم را سنگین تر می کند. اما در مورد این پروژه راستش خیلی مُصر نیستم که اسمم کارگردان باشد. در واقع این پروژه ای است که سعی کردم از صفر تا صدش را مدیریت کنم. چه در مرحله نگارش کار که ساغر رجبی انجام داده و چه در بازیگردانی و مشاوره ای که فرزین محدث به من داد و چه در انتخاب اشعار که آقای شمس لنگرودی وقت زیادی گذاشتند من سعی کردم به بهترین نحو کارها را مدیریت کنم. و اینکه تصمیم گرفتم چنین پروژه ای را به نتیجه برسانم از علاقه ام به تلفیق موسیقی و نمایش می آید که در دوران تحصیل در خارج از کشور نمونه های زیادی از آن را دیدم.»

علیزاده درباره ژانر کنسرت نمایش «و تو هم برنگشتی» اینطور توضیح داد: «به نظر خودم الان کار به ژانر پست مدرن نزدیک شده. یک جاهایی از نوستالژی و فضاهای سنتی و فولک می رسیم به موسیقی های مدرنی که برای کار طراحی کردم. حتی نورپردازی امروزی که علی کوزه گر به عنوان یکی از بهترین نورپردازان کشور طراحی کرده یا کار مرتضی فربد که در طراحی صحنه و دکور و شقایق محمودی که به عنوان طراح لباس همراهمان بوده اند در راستای همین ژانر است.»

وی همچنین درباره تفاوت «و تو هم برنگشتی» با کارهای مشابه گفت: «کارهای قبلی که زیر تایتل پرفورمنس یا کنسرت نمایش انجام دادم دوز نمایش شان خیلی کمتر از موسیقی بوده، هفتاد، هشتاد درصد کار موسیقی بود و بیست، سی درصد نمایش. تفاوت این کار با کارهای قبلی این است که به علت حضور آدم های نمایش مثل فرزین محدث، یلدا عباسی، ساغر رجبی، مریم مشهور و امیرحسین فتحی که بخش بازی روی دوش این عزیزان است درام کار پررنگ تر درآمده است.»

مهیار علیزاده در پایان درباره تجربه حضور در این نمایش گفت: «من از دنیای موسیقی و کنسرت می آیم و صحنه تیاتر برایم صحنه تازه و نویی است. شما دو سه ماه با بازیگرانت و هنرمندانی که روی صحنه هستند زیست می کنی و تجربه زیست کردن با این هنرمندان برای من خیلی ارزشمند بود. از طرف دیگر هر شب با 200 مخاطب نفس به نفس و از نزدیک صحبت می کنی. این اتفاق در کنسرت ها نمی افتد. آرتیست نمی بیند که در قسمت تماشاچی ها چه کسی نشسته است. در تیاتر این فاصله کم شده و برای من خیلی جذاب است و از سپری کردن این تجربه بسیار لذت می برم.»

کنسرت-نمایش «و تو هم برنگشتی» که روایتی است از زندگی یک استاد ادبیات و شاعر ایرانی و چالش هایی که پس از مهاجرت با آن روبه رو شده، از شانزدهم فروردین ماه و در میان استقبال مخاطبان هر شب ساعت 21:30 در تماشاخانه ملک تهران روی صحنه می رود.

محمد شمس لنگرودی، امیرحسین فتحی، فرزین محدث، یلدا عباسی، ساغر رجبی، مریم مشهور و آرش الیگودرزی (خواننده – بازیگر) ، وصال علوی (خواننده – بازیگر) از هنرمندانی هستند که در این پروژه حضور دارند.

5757