خلاصه کتاب دالان باریک ( نویسنده دارون عجم اوغلو، جیمز ای. رابینسون )

کتاب «دالان باریک» نوشته دارون عجم اوغلو و جیمز ای. رابینسون، به بررسی این پرسش بنیادین می پردازد که چرا آزادی در طول تاریخ این قدر کمیاب بوده و چگونه برخی جوامع موفق به دستیابی و حفظ آن شده اند، در حالی که دیگران در دام استبداد یا هرج ومرج گرفتار آمده اند. این کتاب معتقد است آزادی زمانی شکوفا می شود که میان قدرت دولت و جامعه تعادلی پویا و شکننده برقرار باشد؛ وضعیتی که آن را «دالان باریک» می نامد.

این اثر ارزشمند، گنجینه ای از مثال های تاریخی و تحلیل های عمیق است که مسیر پرپیچ وخم جوامع را در مواجهه با چالش های قدرت، نظم و آزادی به تصویر می کشد. نویسندگان با سفر به دل تاریخ، از شهرهای باستانی تا دولت های مدرن، به خواننده کمک می کنند تا درکی جامع از سازوکارهای نهفته در پس موفقیت یا ناکامی ملت ها در مسیر آزادی به دست آورد. این تحلیل نه تنها برای دانشجویان و پژوهشگران علوم سیاسی، جامعه شناسی، تاریخ و اقتصاد، بلکه برای هر علاقه مندی به سرنوشت جوامع بشری، یک راهنمای روشنگرانه و الهام بخش خواهد بود.

مقدمه: چرا آزادی این قدر کمیاب است؟

آزادی، گوهر گران بهایی است که همواره آرزوی بشر بوده و برای رسیدن به آن، قرن ها تلاش و مبارزه کرده است. فیلسوفان بزرگی همچون جان لاک، آزادی را به معنای توانایی انسان برای نظم بخشیدن به کنش های خود، استفاده از جان و مالش بدون وابستگی به اراده دیگران، و رهایی از خشونت و سلطه تعریف کرده اند. اما با وجود این اشتیاق جهانی برای آزادی، تاریخ به ما نشان می دهد که دستیابی به آن و حفظش، کاری بس دشوار و پیچیده بوده است.

«دالان باریک: دولت ها، جوامع و سرنوشت آزادی» اثر برجسته دارون عجم اوغلو، اقتصاددان سرشناس و استاد دانشگاه MIT، و جیمز ای. رابینسون، استاد علوم سیاسی دانشگاه شیکاگو، تلاشی عمیق برای پاسخ به این پرسش محوری است که چرا برخی جوامع در مسیر آزادی گام برمی دارند، در حالی که بسیاری دیگر در دایره بسته استبداد یا گرداب بی حکومتی می چرخند. این دو نویسنده که پیش از این با کتاب پرفروش «چرا ملت ها شکست می خورند؟» شهرت جهانی یافته بودند، در این کتاب جدید، با رویکردی نو و از منظر جامعه شناسی تاریخی و اقتصاد سیاسی، ابعاد مختلف این پدیده را واکاوی می کنند. آن ها مفهوم دالان باریک را معرفی می کنند؛ وضعیتی شکننده و پویا که در آن، آزادی متولد شده و رشد می کند. این کتاب، خواننده را به سفری جذاب در دل تاریخ و جوامع مختلف می برد تا با مثال های ملموس، چگونگی شکل گیری و دوام این دالان را به تصویر بکشد.

دالان باریک آزادی: یک مفهوم محوری

مفهوم محوری کتاب «دالان باریک»، حول تعریف خاصی از آزادی شکل می گیرد که فراتر از صرفاً برگزاری انتخابات یا وجود نهادهای دموکراتیک است. از دیدگاه نویسندگان، آزادی در رهایی از خشونت، تهدید و سلطه تعریف می شود؛ وضعیتی که افراد بتوانند زندگی خود را آزادانه و بدون ترس از مجازات یا مداخله ناموجه اداره کنند. این آزادی نه یک وضعیت ایستا، بلکه نتیجه یک تعادل پیچیده و دائماً در حال تغییر است که در سه حالت اصلی خود را نشان می دهد.

معرفی سه حالت اصلی: لویاتان های سه گانه

نویسندگان برای توضیح وضعیت جوامع در نسبت با آزادی، سه نوع «لویاتان» (دولت) را معرفی می کنند که هر یک پیامدهای متفاوتی برای آزادی دارند:

1. لویاتان مستبد (Despotic Leviathan): این حالت به معنای وجود دولتی قدرتمند و بدون محدودیت است که جامعه در برابر آن، ضعیف و فاقد توانایی مهار است. در چنین جوامعی، نظم و پیشرفت اقتصادی ممکن است رخ دهد، اما این پیشرفت به بهای از دست رفتن آزادی های فردی و اجتماعی است. زندگی مردم تحت سلطه کامل دولت قرار می گیرد و هرگونه مخالفت یا تلاش برای مطالبه گری سرکوب می شود. مثال های تاریخی فراوانی برای این نوع لویاتان وجود دارد، از جمله چین دوران مائو یا آلمان نازی، که دولت با قدرت مطلق خود، تمامی جوانب زندگی شهروندان را کنترل می کرد.
2. لویاتان غایب/بی حکومتی (Absent Leviathan/Anarchy): در مقابل لویاتان مستبد، لویاتان غایب قرار دارد؛ وضعیتی که دولت بسیار ضعیف است یا اصلاً وجود ندارد. در این حالت، هرج ومرج و بی قانونی بر جامعه حاکم می شود و جامعه نیز توان سازماندهی برای ایجاد نظم یا مهار قدرتی را ندارد، زیرا قدرتی وجود ندارد که مهار شود. این جوامع در چنگال ناامنی و خشونت گرفتار می شوند و آزادی واقعی، یعنی رهایی از خشونت و تهدید، در آن ها ممکن نیست. نویسندگان از مفهوم «قفس هنجارها» برای توصیف جوامعی استفاده می کنند که در نبود یک دولت مرکزی قوی، توسط سنت ها، آداب و رسوم یا ساختارهای قبیله ای کنترل می شوند. این قفس، اگرچه ممکن است نوعی نظم ابتدایی ایجاد کند، اما غالباً مانع از پیشرفت، نوآوری و شکوفایی آزادی می شود، زیرا هرگونه تلاش برای تغییر یا خروج از هنجارها با مقاومت شدید روبه رو می شود.
3. دالان باریک (The Narrow Corridor): این حالت مطلوب و کمیاب، به تعادل پویا و کشمکش دائمی میان یک دولت قوی و توانمند (که نظم و امنیت را فراهم می کند) و یک جامعه مهارکننده و قدرتمند (که دولت را مسئولیت پذیر کرده و از سوءاستفاده از قدرت جلوگیری می کند) اشاره دارد. در این دالان است که آزادی به معنای واقعی کلمه، یعنی رهایی از خشونت و سلطه، می تواند شکوفا شود. دولت به اندازه کافی قوی است تا نظم ایجاد کند و از حقوق شهروندان محافظت نماید، اما نه به قدری قوی که به یک لویاتان مستبد تبدیل شود. این مهار شدن دولت توسط جامعه، نیازمند مشارکت فعال شهروندان و توانایی آن ها برای کنش جمعی و مطالبه گری است.

چرا دالان و نه در؟

انتخاب واژه «دالان» به جای «در» برای توصیف این مسیر، انتخابی هوشمندانه است. «در» به معنای یک نقطه ورود یا خروج مشخص است که با عبور از آن، به مقصدی ثابت و بی تغییر می رسیم. اما «دالان»، مسیری طولانی، پر پیچ و خم و پویاست که هیچ گاه به پایان نمی رسد. دستیابی به آزادی و ماندن در آن، فرآیندی مداوم و بی وقفه است که نیازمند تلاش و مبارزه دائمی است. این مسیر نه یک شبه طی می شود و نه پایانی دارد؛ دولت ها و نهادها به آرامی شکل می گیرند و تعادل بین دولت و جامعه به طور مداوم تحت فشار است. حفظ این تعادل نیازمند هشیاری و پویایی همیشگی هر دو طرف است، و هرگونه سستی یا عقب نشینی می تواند جامعه را به سمت استبداد یا هرج ومرج سوق دهد.

مولفه های اصلی دالان: دولت، جامعه و رقص ملکه سرخ

برای فهم عمیق تر مفهوم «دالان باریک»، باید به بررسی دقیق تر دو مولفه اصلی آن، یعنی دولت و جامعه، و همچنین پدیده «اثر ملکه سرخ» پرداخت که چگونگی تعامل آن ها را شرح می دهد.

لویاتان (دولت): ضرورت نظم

وجود یک دولت مرکزی قوی، برای ایجاد نظم، امنیت و پیشرفت در هر جامعه ای ضروری است. بدون یک نیروی مرکزی که بتواند از خشونت جلوگیری کند، قوانین را اجرا نماید و زیرساخت های لازم را فراهم آورد، جامعه در هرج ومرج و بی قانونی غرق خواهد شد. در چنین شرایطی، آزادی به معنای واقعی کلمه بی معناست، زیرا هر فرد برای حفظ جان و مال خود باید به تنهایی بجنگد. دولت، با توانایی خود در انحصار مشروع خشونت، چارچوبی از ثبات را فراهم می کند که در آن، شهروندان می توانند به فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بپردازند.

جامعه مهارکننده (The Shackled Society): قدرت مردم

اگرچه وجود دولت برای نظم ضروری است، اما قدرت دولت بدون مهار می تواند به استبداد منجر شود. اینجاست که نقش «جامعه مهارکننده» حیاتی می شود. جامعه مهارکننده، جامعه ای است سازمان یافته، فعال و توانمند که قادر است قدرت دولت را کنترل کرده و از سوءاستفاده آن جلوگیری کند. این کنترل نه تنها از طریق نهادهای رسمی مانند انتخابات یا قوای مقننه و قضائیه صورت می گیرد، بلکه نیازمند «کنش جمعی» مستمر و «مطالبه گری» فعال شهروندان است. کنش جمعی به توانایی افراد یک جامعه برای سازماندهی و اقدام مشترک برای پیگیری منافع و خواسته های خود، حتی در برابر دولت، اشاره دارد. اگر جامعه در برابر دولت منفعل یا ضعیف باشد، دولت به تدریج قدرت مطلق پیدا کرده و به یک لویاتان مستبد تبدیل می شود، در نتیجه آزادی از بین می رود. این قدرت جامعه در بسیج و مطالبه گری، تضمین کننده پاسخگویی دولت و پایبندی آن به حقوق شهروندان است.

اثر ملکه سرخ (The Red Queen Effect): رقص بی توقف آزادی

یکی از درخشان ترین و پیچیده ترین مفاهیمی که در کتاب «دالان باریک» مطرح می شود، «اثر ملکه سرخ» است. این مفهوم برگرفته از رمان «آلیس در سرزمین عجایب» و مکالمه آلیس با ملکه سرخ است که می گوید: برای اینکه در همان جایی که هستید بمانید، باید تا جایی که می توانید بدوید. اگر می خواهید به جای دیگری بروید، باید دو برابر تندتر بدوید.

در بستر نظریه عجم اوغلو و رابینسون، اثر ملکه سرخ توضیح می دهد که چرا آزادی یک «مقصد» نیست، بلکه یک «رقص» مداوم و نیازمند پویایی بی پایان است. حفظ آزادی در دالان باریک، مستلزم یک کشمکش دائمی و پویا بین دولت و جامعه است. هر دو طرف باید به طور مداوم در تلاش باشند تا قدرت خود را افزایش داده و کنترل طرف مقابل را به چالش بکشند:

• دولت: تلاش می کند تا قدرت خود را مستحکم تر کند، نظم را برقرار سازد و بر جامعه تسلط یابد.
• جامعه: تلاش می کند تا قدرت خود را سازماندهی کرده و به چالش بکشد، دولت را مسئولیت پذیر نگاه دارد و از آزادی های خود دفاع کند.

این رقابت دائمی و متقابل است که تعادل را حفظ می کند. اگر یکی از طرفین از حرکت بایستد یا قدرت دیگری به شدت افزایش یابد، تعادل برهم خورده و دالان از دست می رود. برای مثال، اگر جامعه منفعل شود و از مطالبه گری دست بکشد، دولت به سرعت به سمت استبداد پیش می رود. برعکس، اگر دولت بیش از حد ضعیف شود و جامعه توانایی مهار خود را از دست بدهد، هرج ومرج و بی حکومتی چیره خواهد شد. بنابراین، آزادی نه یک وضعیت پایدار، بلکه نتیجه یک پویایی بی وقفه و یک رقص بی پایان بین قدرت دولت و جامعه است. این مفهوم به خوبی نشان می دهد که حتی در جوامع آزاد، مبارزه برای حفظ آزادی هیچ گاه به پایان نمی رسد.

نمونه های تاریخی از دالان و خارج از دالان

یکی از نقاط قوت اصلی کتاب «دالان باریک»، استفاده گسترده از مثال های تاریخی و اسطوره ای برای روشن ساختن مفاهیم پیچیده اش است. نویسندگان با بازگویی داستان هایی از اعماق تاریخ، به خواننده اجازه می دهند تا ایده های انتزاعی را در بستر واقعیت های بشری درک کند.

مثال های موفق در دالان: تلألؤ آزادی

1. آتن باستان: تاریخ آتن، نمادی از ظهور آزادی از طریق توانمندسازی جامعه برای کنترل دولت است. در ابتدا، آتن نیز زیر سایه قدرت مداران قرار داشت. اما با اصلاحات تدریجی، به ویژه قوانینی که سُلون و کلیستنس وضع کردند، قدرت از دست نخبگان به سمت مردم (دموس) منتقل شد. حق رای و مشارکت شهروندان در تصمیم گیری ها، ایجاد نهادهایی مانند شورای پانصد نفره و دادگاه های مردمی، همگی به مهار قدرت حاکمان و جلوگیری از استبداد کمک کرد. این امر، آتن را به الگویی از دولتی قوی و در عین حال مهار شده تبدیل کرد که بستر شکوفایی فلسفه، هنر و دموکراسی شد.
2. روم باستان (جمهوری): جمهوری روم نیز نمونه دیگری از تلاش برای ایجاد تعادل است. سیستم پیچیده نهادی آن، شامل کنسول ها، سنا و تریبون های مردم (که حق وتو داشتند)، تلاشی برای تقسیم قدرت و جلوگیری از تمرکز آن بود. قوانین حقوقی مدون و نظام مند، به محدود کردن قدرت حاکمان و ایجاد بستری برای آزادی های شهروندی کمک کرد. اگرچه جمهوری روم نیز خالی از چالش نبود و نهایتاً به امپراتوری تبدیل شد، اما دوره جمهوری نشان دهنده تلاشی آگاهانه برای ماندن در دالان باریک بود.

مثال های خارج از دالان: سایه های استبداد و هرج ومرج

1. شهر باستانی اوروک و گیلگمش: لویاتان مستبد: نویسندگان سفر خود را از یکی از قدیمی ترین متون بشری، حماسه گیلگمش آغاز می کنند. داستان گیلگمش، پادشاه قدرتمند و ستمگر اوروک، نمونه ای روشن از یک «لویاتان مستبد» است. گیلگمش با قدرت مطلق خود، مردم را تحت ظلم و ستم قرار می داد. حتی زمانی که مردم از خدایان کمک می طلبند و انکیدو، همتایی برای او، آفریده می شود، این دو به جای مقابله، با یکدیگر متحد شده و سلطه خود را تحکیم می کنند. دلیل این امر، ضعف و عدم سازماندهی جامعه اوروک بود که نتوانست در برابر نخبگان قدرتمند متحد شود و قدرت سیاسی خود را اعمال کند. این داستان به خوبی نشان می دهد که چگونه نبود یک جامعه قوی و مهارکننده، به استبداد می انجامد.
2. جوامع قفس هنجارها: لویاتان غایب: برخی جوامع، به جای دولت مرکزی قوی، توسط «قفس هنجارها» یعنی سنت ها، رسوم و ساختارهای اجتماعی سفت و سخت اداره می شوند. این جوامع غالباً لویاتان غایب دارند و قدرت دولت در آن ها بسیار ضعیف است. مثال هایی از این دست در قبایل بی حکومت یا جوامع سنتی دیده می شود که در آن ها، عرف و سنت، تمام ابعاد زندگی افراد را کنترل می کند. اگرچه ممکن است این ساختارها نوعی نظم را به وجود آورند، اما غالباً مانع از نوآوری، تغییر و در نهایت شکوفایی آزادی می شوند، زیرا هرگونه تلاش برای خروج از این «قفس» با مقاومت شدید جامعه روبه رو می شود.
3. لویاتان های کاغذی: این عبارت به دولت های ضعیفی اشاره دارد که غالباً با جوامع ضعیف همراه هستند. این دولت ها ممکن است نهادها و قوانین مدرن داشته باشند، اما این نهادها تنها بر روی کاغذ وجود دارند و در عمل توانایی اعمال قدرت یا ارائه خدمات عمومی را ندارند. در چنین جوامعی، بی قانونی، فساد و ناامنی گسترش می یابد. مثال هایی از این دست را می توان در بسیاری از کشورهای توسعه نیافته مشاهده کرد که با وجود داشتن ساختارهای دولتی، در عمل فاقد قدرت و مشروعیت لازم برای حکمرانی مؤثر هستند.
4. سقوط از دالان: تاریخ معاصر نیز مثال های دردناکی از جوامعی را نشان می دهد که با وجود دستیابی به آزادی، نتوانسته اند در دالان باریک باقی بمانند و به سمت استبداد یا هرج ومرج سقوط کرده اند. عواملی مانند دوقطبی شدن شدید جامعه، بی تفاوتی و انفعال شهروندان، یا سوءاستفاده نخبگان از قدرت، می تواند اثر ملکه سرخ را مختل کرده و آزادی را نابود کند. تجربه آلمان در دوران جمهوری وایمار و سپس روی کار آمدن نازی ها، یا سقوط برخی دموکراسی های نوپا در آمریکای لاتین و آفریقا، مثال هایی از این سقوط تلخ از دالان باریک آزادی است. این مثال ها نشان می دهند که دموکراسی و آزادی، هرگز تضمین شده نیستند و نیازمند مراقبت و مبارزه دائمی هستند.

چالش ها و درس ها: ورود و ماندن در دالان

دستیابی به آزادی و ماندن در «دالان باریک» مسیری پر چالش است که نیازمند درک عمیق سازوکارهای قدرت و مشارکت فعالانه است. این کتاب نه تنها به چگونگی ورود به این دالان می پردازد، بلکه بر دشواری های بقا در آن نیز تأکید می کند.

آزادی: یک مبارزه دائمی

یکی از مهم ترین درس های کتاب این است که آزادی هدیه ای نیست که به آسانی به دست آید یا برای همیشه حفظ شود؛ بلکه یک مبارزه دائمی و بی پایان است. قدرت همواره تمایل به تمرکز و فساد دارد، و اگر جامعه هوشیار نباشد و به طور مداوم برای مهار آن تلاش نکند، آزادی به سرعت از بین خواهد رفت. این مبارزه نیازمند هوشیاری، سازماندهی و تعهد مستمر از سوی شهروندان است. هر لحظه غفلت یا بی تفاوتی، می تواند آزادی های به دست آمده را در معرض خطر قرار دهد.

اهمیت نهادهای پاسخگو و شفافیت

برای حفظ آزادی در دالان باریک، نهادهایی که دولت را پاسخگو نگه می دارند، حیاتی هستند. این نهادها شامل قوای مقننه و قضائیه مستقل، مطبوعات آزاد، و سازمان های مدنی فعال می شوند. شفافیت در عملکرد دولت، دسترسی آزاد به اطلاعات، و سازوکارهای نظارتی، همگی به تقویت توانایی جامعه در مهار قدرت دولت کمک می کنند. وقتی تصمیمات دولتی در خفا گرفته می شوند یا جامعه از ابزارهای لازم برای نظارت محروم است، مسیر برای سوءاستفاده از قدرت باز می شود.

نقش فرهنگ آزادی و مشارکت مدنی

فراتر از نهادها، «فرهنگ آزادی» نیز نقش محوری ایفا می کند. این فرهنگ به معنای ارزش گذاری به آزادی های فردی و جمعی، احترام به حقوق دیگران، و پذیرش تنوع و بحث آزاد در جامعه است. مشارکت مدنی فعال، از جمله رأی دادن، اعتراض مسالمت آمیز، و عضویت در سازمان های مدنی، همگی تجلی گر این فرهنگ هستند. جامعه ای که به آزادی های خود اهمیت می دهد و برای آن ها می جنگد، احتمال بیشتری دارد که در دالان باریک باقی بماند. هر شهروند، چه سیاست مدار باشد و چه فرد عادی، می تواند در شکل گیری و حفظ این فرهنگ سهیم باشد.

آزادی یک هم افزایی مداوم بین دولت و جامعه را می طلبد. ایجاد این هم افزایی دشوار است و حفظ آن حتی دشوارتر.

تهدیدهای مدرن برای آزادی

کتاب «دالان باریک» به چالش های جدیدی که آزادی در جهان امروز با آن ها روبرو است نیز اشاره می کند. دیکتاتوری های تکنولوژیک که با استفاده از فناوری های پیشرفته، کنترل بی سابقه ای بر زندگی شهروندان اعمال می کنند، پوپولیسم هایی که با وعده های دروغین، نهادهای دموکراتیک را تضعیف می کنند، و دوقطبی شدن شدید جوامع که مانع از کنش جمعی و یافتن راه حل های مشترک می شود، همگی تهدیدهایی جدی برای آزادی هستند. این تهدیدها نشان می دهند که مبارزه برای آزادی، در هر دوره تاریخی، اشکال جدیدی به خود می گیرد و نیازمند رویکردهای نوآورانه برای مقابله است.

رابطه آزادی و رشد اقتصادی پایدار

کتاب به وضوح بیان می کند که اگرچه رشد اقتصادی ممکن است برای مدتی کوتاه تحت یک لویاتان مستبد نیز اتفاق بیفتد (مانند برخی مدل های توسعه در چین)، اما آزادی و شکوفایی اقتصادی پایدار تنها تحت لویاتان های کنترل شده امکان پذیر است. رشد پایدار نیازمند نوآوری، خلاقیت، و امنیت حقوق مالکیت است که این ها همه در محیط های آزاد و رقابتی شکوفا می شوند. در نظام های استبدادی، عدم قطعیت سیاسی، فساد، و سرکوب خلاقیت، مانع از رشد اقتصادی بلندمدت و فراگیر می شود. همچنین، در جوامع بی حکومت نیز، نبود امنیت و نظم، هرگونه فعالیت اقتصادی را مختل می کند. بنابراین، دالان باریک، نه تنها مسیر آزادی، بلکه راه حقیقی به سوی رفاه و توسعه پایدار است.

«ورود و موندن در دالانِ باریکِ آزادی، یک شبه اتفاق نمیفته؛ آزادی یک داستان بلند و طولانی به قدمت تاریخ است.»

جمع بندی: پیام کلیدی کتاب و کاربرد آن در جهان امروز

«دالان باریک» اثری است که با روایتگری جذاب و تحلیل های عمیق خود، فهم ما از مفهوم آزادی و چگونگی دستیابی و حفظ آن را دگرگون می سازد. پیام اصلی کتاب روشن و قدرتمند است: آزادی، محصول یک تعادل حساس و پویا بین قدرت دولت و قدرت جامعه است. این وضعیت شکننده که نویسندگان آن را «دالان باریک» می نامند، نه تنها یک وضعیت ثابت و ایستا نیست، بلکه نیازمند یک «رقص ملکه سرخ» مداوم و بی پایان است که در آن، هر دو طرف (دولت و جامعه) باید دائماً در تلاش برای مهار و کنترل یکدیگر باشند تا هیچ کدام به سمت استبداد یا هرج ومرج متمایل نشوند.

دارون عجم اوغلو و جیمز ای. رابینسون، با بررسی دقیق مثال هایی از آتن باستان و جمهوری روم تا شهرهای باستانی مانند اوروک و جوامع امروزی، نشان می دهند که چگونه دولت های مستبد (لویاتان مستبد) با تسلط کامل بر جامعه، یا دولت های ضعیف و غایب (لویاتان غایب) که منجر به بی قانونی و هرج ومرج می شوند، هر دو به یک اندازه آزادی را از بین می برند. آن ها تأکید می کنند که تنها در بستر یک دولت توانمند که مهارشده و پاسخگو باشد، و جامعه ای سازمان یافته و مطالبه گر که قادر به کنش جمعی و دفاع از حقوق خود باشد، آزادی می تواند شکوفا شود. این تعادل ظریف، نیازمند هوشیاری مستمر، نهادهای پاسخگو، و فرهنگ عمیقی از مشارکت مدنی است.

اهمیت فهم این الگوهای تاریخی برای مواجهه با چالش های کنونی جهان بیش از پیش خود را نشان می دهد. در عصر حاضر که شاهد ظهور دیکتاتوری های تکنولوژیک، پوپولیسم های خطرناک و دوقطبی شدن شدید جوامع هستیم، درس های «دالان باریک» به مثابه چراغ راهی عمل می کنند. این کتاب نه تنها به ما می آموزد که آزادی یک هدیه نیست، بلکه یک مبارزه دائمی است که در هر نسل و در برابر چالش های نوین، باید از نو به آن پرداخت. فهم این مبانی به ما کمک می کند تا تهدیدهای موجود را شناسایی کرده و برای حفظ و گسترش «دالان باریک» در جوامع خود، هوشیارانه گام برداریم. این اثر، دعوت به تفکر و اقدامی آگاهانه است تا هر یک از ما در ساختن و حفظ جهانی آزادتر، نقشی فعال داشته باشیم.

در جوامع لیبرال، مردم آزادند تا بدون ترس از مجازات به خاطر انتخاب هایشان، در مورد نحوه زندگی خود انتخاب کنند. با این وجود، از نظر تاریخی این نعمت، بسیار نادر و دست نیافتنی بوده است.

کتاب «دالان باریک» به خواننده نشان می دهد که دموکراسی و آزادی، به قول نویسندگان، «هرگز ایمن نیستند» و این خود ما هستیم که باید با شناخت دقیق نیروهای مهارکننده و مهارشونده، مسئولیت حفظ و توسعه آن ها را بر عهده بگیریم.