درباره مسجد سلیمانیه استانبول

سفر به استانبول شهری که تاریخ و فرهنگ در هم آمیخته اند تجربه ای بی نظیر است. در میان انبوه جاذبه های این شهر مساجد تاریخی عثمانی جایگاه ویژه ای دارند. اما چگونه می توان عظمت و شکوه این بناها را درک کرد و داستان نهفته در دل هر آجر و گنبد را شنید؟ بسیاری از گردشگران به دنبال شناخت عمیق تر این شاهکارهای معماری هستند و می خواهند بدانند هر بنا چه قصه ای برای گفتن دارد.

تاریخچه مسجد سلیمانیه استانبول

مسجد سلیمانیه به دستور سلطان سلیمان قانونی یکی از قدرتمندترین سلاطین عثمانی ساخته شد. برنامه ریزی برای ساخت این مسجد در قرن شانزدهم میلادی آغاز شد و مکان آن بر روی تپه سوم استانبول انتخاب گردید. ساخت وساز مسجد سلیمانیه در سال ۱۵۵۰ میلادی شروع شد و این پروژه عظیم هفت سال به طول انجامید.

سرانجام در سال ۱۵۵۷ میلادی مسجد سلیمانیه افتتاح شد و به یکی از مهم ترین نمادهای شهر استانبول تبدیل گشت. این مسجد پس از ایاصوفیه دومین مسجد بزرگ استانبول از نظر مساحت محسوب می شود و از همان ابتدا به دلیل عظمت و زیبایی خیره کننده خود مورد توجه قرار گرفت.

مسجد سلیمانیه در طول تاریخ خود شاهد رویدادهای مهمی بوده و آسیب هایی را متحمل شده است. آتش سوزی بزرگ سال ۱۶۶۰ میلادی به بخش هایی از آن صدمه زد که در زمان سلطان محمد چهارم ترمیم شد اما رگه هایی از سبک باروک در آن دیده شد. زلزله سال ۱۷۶۶ میلادی نیز آسیب جدی به مسجد وارد کرد و تعمیرات پس از آن معماری اولیه را دستخوش تغییرات بیشتری نمود.

در دوران جنگ جهانی دوم حیاط مسجد برای انبار مهمات استفاده شد و آتش گرفتن این مهمات آسیب گسترده ای به بنا وارد کرد. خوشبختانه دوستداران معماری در سال ۱۹۵۶ میلادی اقدام به احیای مسجد کردند. در سال ۲۰۱۳ ساخت پل مترو هالیچ نیز نمای شمالی مسجد را تحت تاثیر قرار داد.

معمار مسجد سلیمانیه استانبول

طراحی و ساخت مسجد سلیمانیه استانبول بر عهده خواجه معمار سنان آغا مشهورترین و برجسته ترین معمار امپراتوری عثمانی بود. سنان پیش از انتصاب به سمت معمار ارشد سلطنتی در ارتش عثمانی خدمت می کرد و مهارت های مهندسی خود را در آنجا به نمایش گذاشته بود.

او به مدت ۵۰ سال حتی در دوران سلطنت سلطان سلیم دوم و سلطان مراد سوم عنوان «معمار ارشد سلطنتی» را حفظ کرد. سخت کوشی تعهد و نبوغ او در زمینه معماری زبانزد بود و بسیاری از مهم ترین بناهای تاریخی عثمانی از جمله مسجد سلیمانیه به دست او یا شاگردانش ساخته شده اند.

معماری مسجد سلیمانیه استانبول

معمار سنان در طراحی مسجد سلیمانیه ترکیبی هنرمندانه از معماری اسلامی و بیزانسی را به کار گرفته است. عناصری مانند گنبد بزرگ و مناره های بلند یادآور کلیساهای بیزانسی به ویژه ایاصوفیه هستند در حالی که ساختار کلی و جزئیات داخلی روح معماری اسلامی را منعکس می کنند.

گنبد اصلی مسجد سلیمانیه با ارتفاع ۵۳ متر و قطر ۲۷.۵ متر یکی از ویژگی های بارز آن است. این گنبد توسط نیم گنبدها و طاق های جانبی تقویت شده که پنجره های مزین در آنها نور را به داخل هدایت می کنند. چهار مناره مسجد سلیمانیه که هر کدام ۷۶ متر ارتفاع دارند نشان دهنده جایگاه سلطنتی سازنده آن است.

انتخاب چهار مناره و ده بالکن بر روی آن ها تصادفی نیست؛ چهار مناره نشان می دهد که سلطان سلیمان چهارمین پادشاه عثمانی پس از فتح قسطنطنیه و ده بالکن نشان دهنده این است که او دهمین سلطان عثمانی است. سه ورودی اصلی به مسجد وجود دارد که دسترسی از حیاط درونی و بیرونی را ممکن می سازد.

فضای داخلی مسجد با ۱۳۸ پنجره در طول روز روشن است هرچند بیشتر جنبه تزئینی دارند. نورپردازی شبانه با لوسترهای کم نور انجام می شود اما در گذشته از ۲۷۵ شمع برای روشنایی استفاده می شد. معمار سنان برای مدیریت دود شمع ها تدبیری اندیشیده بود که دود را از طریق یک محفظه بالای ورودی به بیرون هدایت می کرد.

معماری داخلی مسجد با وجود سادگی بسیار باشکوه است. ستون ها و کف مسجد از سنگ مرمر سفید ساخته شده اند که به فضا عظمت می بخشد. کاشی های ایزنیک با طرح های گل استنسیل و رنگ های آبی فیروزه ای قرمز و مشکی عمدتاً در اطراف محراب به کار رفته اند تا آن را متمایز کنند. کاشی های بزرگ گرد با نوشته هایی از سوره فاتحه در دو طرف محراب دیده می شوند.

یکی از نکات قابل توجه در معماری سلیمانیه طراحی آکوستیک بی نظیر آن است. این طراحی باعث می شود صدای اذان و پیش نماز به خوبی در تمام قسمت های مسجد طنین انداز شود و نیازی به سیستم صوتی مدرن نباشد. این ویژگی در زمان ساخت یک شاهکار مهندسی محسوب می شد.

آشنایی با بخشهای مختلف مسجد سلیمانیه استانبول

مسجد سلیمانیه تنها یک بنای مذهبی نیست بلکه بخشی از یک مجموعه بزرگ تر (کُلیه) است که در دوران عثمانی کاربردهای مختلفی داشته است. این مجموعه شامل بخش های متعددی برای ارائه خدمات به جامعه بوده و فراتر از فضای صرفاً عبادی عمل می کرده است.

عمارت اصلی مسجد

عمارت اصلی شامل فضای وسیع و باشکوه برای اقامه نماز است. این بخش با گنبد عظیم نیم گنبدها ستون های مرمرین و کاشی کاری های ظریف قلب مجموعه سلیمانیه محسوب می شود و محل اصلی تجمع عبادت کنندگان و بازدیدکنندگان است.

کتابخانه مسجد سلیمانیه

در مجموعه سلیمانیه کتابخانه ای نیز وجود داشته که شامل نسخ خطی و کتاب های ارزشمند بوده و به عنوان مرکزی برای علم آموزی و مطالعه مورد استفاده قرار می گرفته است. این کتابخانه بخشی مهم از کارکرد آموزشی و فرهنگی مجموعه بوده است.

مهمانسرا مسجد سلیمانیه

بخشی از مجموعه به عنوان مهمانسرا یا کاروانسرا برای اقامت مسافران و مهمانان در نظر گرفته شده بود. این بخش امکانات لازم برای استراحت و اقامت موقت را فراهم می کرده و نشان دهنده نقش سلیمانیه به عنوان یک مرکز اجتماعی و خدماتی است.

حمام مسجد سلیمانیه

حمام عمومی نیز بخشی از مجموعه سلیمانیه بوده است. حمام ها در فرهنگ عثمانی اهمیت ویژه ای داشتند و وجود حمام در کنار مسجد جامع امکانات بهداشتی را برای عبادت کنندگان و ساکنان اطراف فراهم می کرده است.

آشپزخانه مسجد سلیمانیه

آشپزخانه عمومی معروف به عمارت بخشی حیاتی از مجموعه سلیمانیه بود. در این آشپزخانه برای فقرا مسافران و نیازمندان صرف نظر از دین و مذهبشان (مسلمان مسیحی یهودی) غذا تهیه و توزیع می شد. این نشان دهنده روحیه نیکوکاری و خدمات اجتماعی در این مجموعه است.

بیمارستان مسجد سلیمانیه

مجموعه سلیمانیه شامل یک بیمارستان نیز بوده است. این بیمارستان خدمات درمانی را به بیماران ارائه می داده و نشان دهنده نگاه جامع امپراتوری عثمانی به نیازهای جامعه شامل سلامت و بهداشت در کنار نیازهای مذهبی و آموزشی است.

مدرسه مسجد سلیمانیه

چندین مدرسه (مدرسه قرآن) نیز بخشی از مجموعه سلیمانیه بوده اند. این مدارس به آموزش علوم دینی و سایر دانش های زمان می پرداختند و سلیمانیه را به یک مرکز مهم علمی و آموزشی تبدیل کرده بودند.

مقبره های مسجد سلیمانیه استانبول

در باغ پشت مسجد سلیمانیه آرامگاه های مهمی قرار دارند که از نظر تاریخی و فرهنگی ارزش بسیاری دارند. این گورستان محل دفن برخی از شخصیت های کلیدی دوران عثمانی است و بازدید از آن بخشی از تجربه حضور در سلیمانیه محسوب می شود.

مقبره هشت ضلعی سلطان سلیمان قانونی و همسر محبوبش خرم سلطان در این گورستان قرار دارد. این مقبره ها با کاشی های نفیس ایزنیک تزئین شده اند که از جمله باارزش ترین نمونه های این هنر به شمار می روند. گفته می شود رنگ سبز زمردی برای اولین بار در کاشی کاری این مقبره ها استفاده شده است.

علاوه بر سلطان سلیمان و خرم سلطان افراد دیگری نیز در این مکان دفن شده اند. از جمله می توان به دختر مادر و خواهر سلطان سلیمان اشاره کرد. همچنین مقبره های سلاطین بعدی مانند سلطان احمد دوم و سلطان سلیمان دوم نیز در این گورستان قرار دارند.

مقبره معمار بزرگ سنان طراح این شاهکار معماری نیز در نزدیکی مسجد سلیمانیه واقع شده است. آرامگاه او در ضلع شمال غربی مسجد و خارج از دیوارهای اصلی قرار دارد. اگرچه این آرامگاه برای عموم قابل بازدید نیست اما وجود آن در نزدیکی مسجد نشان دهنده احترام به جایگاه هنری و مهندسی اوست.

رویدادهای مهم تاریخی مسجد سلیمانیه

مسجد سلیمانیه در طول قرن ها پایداری خود با رویدادهای تاریخی متعددی روبرو شده که بقا و ترمیم آن را به آزمون گذاشته است. این رویدادها نه تنها به بنا آسیب رسانده اند بلکه در برخی موارد باعث تغییراتی در سبک معماری آن در جریان بازسازی ها شده اند.

آتش سوزی در مسجد سلیمانیه

یکی از مهم ترین آسیب هایی که به مسجد سلیمانیه وارد شد آتش سوزی بزرگ استانبول در سال ۱۶۶۰ میلادی بود. این آتش سوزی گسترده به بخش هایی از مسجد صدمات جدی وارد کرد و نیاز به مرمت اساسی داشت. بازسازی ها در زمان سلطان محمد چهارم انجام شد.

در جریان این بازسازی ها برخی عناصر و سبک های معماری جدید از جمله رگه هایی از سبک باروک به بنا اضافه شد که تا حدی طرح اولیه معمار سنان را تغییر داد. این نشان دهنده تأثیر رویدادهای تاریخی بر تکامل معماری بناهاست.

زلزله در مسجد سلیمانیه

زلزله مهیب سال ۱۷۶۶ میلادی دومین آسیب جدی به مسجد سلیمانیه را وارد کرد. این زلزله باعث تخریب و آسیب گسترده به بخش های مختلف مسجد شد و نیاز به تعمیرات گسترده ای را ایجاب کرد. مرمت های پس از این زلزله نیز تغییرات قابل توجهی در معماری بنا ایجاد کرد.

اگرچه این تعمیرات مسجد را احیا کردند اما معماری آن دیگر کاملاً شبیه به طرح اولیه معمار سنان نبود و دستخوش دگرگونی های بیشتری شد. این زلزله نشان داد که حتی بناهای مستحکم نیز در برابر نیروهای طبیعت آسیب پذیر هستند و نیاز به مراقبت و بازسازی مداوم دارند.

جنگ جهانی دوم در مسجد

در دوران جنگ جهانی دوم حیاط مسجد سلیمانیه به مکانی برای انبار اسلحه و مهمات تبدیل شد. این تصمیم پیامدهای ناگواری برای بنا داشت. با آتش گرفتن مهمات جنگی ضربه سوم و مهلک به مسجد وارد شد و بخش هایی از آن در معرض خطر تخریب کامل قرار گرفت.

این حادثه اهمیت حفاظت از بناهای تاریخی در زمان جنگ را برجسته می کند. خوشبختانه تلاش ها برای نجات و احیای مسجد سلیمانیه پس از جنگ آغاز شد و در سال ۱۹۵۶ میلادی این بنای ارزشمند دوباره مرمت و به شکوه پیشین خود بازگردانده شد.

نحوه دسترسی به مسجد سلیمانیه استانبول

مسجد سلیمانیه در منطقه فاتح استانبول و بر روی تپه سوم شهر واقع شده است. دسترسی به این مسجد با استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی در استانبول نسبتاً آسان است و چندین گزینه پیش روی بازدیدکنندگان قرار دارد.

یکی از بهترین راه ها برای رسیدن به مسجد سلیمانیه استفاده از مترو است. نزدیک ترین ایستگاه مترو به مسجد ایستگاه Vezneciler است که در ضلع جنوبی مسجد قرار دارد. پس از پیاده شدن در این ایستگاه با کمی پیاده روی به مسجد خواهید رسید.

علاوه بر مترو می توانید از تراموا نیز استفاده کنید. ایستگاه های تراموا در نزدیکی منطقه سلیمانیه وجود دارند و دسترسی به آن را فراهم می کنند. استفاده از تاکسی نیز امکان پذیر است اما به دلیل شلوغی مرکز شهر استانبول به خصوص در ساعات اوج ترافیک ممکن است مترو گزینه سریع تر و قابل پیش بینی تری باشد.

مسجد سلیمانیه از طریق خیابان ها و کوچه های قدیمی اطراف بازار نیز قابل دسترسی است. مسیر پیاده روی از این مناطق می تواند جذاب باشد و فرصت آشنایی با بافت قدیمی شهر را فراهم کند. مسیر معروف به «کوچه معتادها» که امروزه به خیابان پروفسور صدیق سامی اونار شناخته می شود یکی از مسیرهای دسترسی از سمت بازار است.

ساعت بازدید و هزینه ورودی مسجد سلیمانیه

مسجد سلیمانیه به عنوان یک مکان عبادی فعال برای بازدید عموم باز است اما باید به ساعات برگزاری نماز توجه داشت. ساعات بازدید از مسجد معمولاً از ۹ صبح تا ۶ عصر است. با این حال در زمان های برگزاری نماز ورود گردشگران به فضای اصلی مسجد محدود می شود تا عبادت مسلمانان با آرامش انجام شود.

بهترین زمان برای بازدید از مسجد سلیمانیه خارج از ساعات نماز است. می توانید برنامه نمازهای روزانه را بررسی کنید تا بازدید خود را در زمان مناسبی تنظیم کنید. این مسجد در تمام روزهای هفته باز است و امکان بازدید وجود دارد.

بازدید از مسجد سلیمانیه استانبول برای عموم رایگان است و نیازی به پرداخت هزینه ورودی نیست. این یک سیاست معمول برای مساجد بزرگ و تاریخی در ترکیه است که به عنوان مکان های عبادی در دسترس همه قرار دارند. با این حال صندوق هایی برای دریافت کمک های مالی داوطلبانه برای نگهداری و مرمت بنا وجود دارد و بازدیدکنندگان می توانند در صورت تمایل کمک مالی کنند.

جاذبه های اطراف مسجد سلیمانیه

موقعیت مکانی مسجد سلیمانیه در قلب منطقه تاریخی استانبول آن را به نقطه ای عالی برای دسترسی به سایر جاذبه های مهم شهر تبدیل کرده است. بسیاری از مکان های دیدنی و بازارهای معروف در فاصله کمی از این مسجد قرار دارند و می توان با پیاده روی کوتاه به آن ها رسید.

در فاصله ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پیاده روی از مسجد سلیمانیه می توانید به جاذبه هایی مانند مسجد رستم پاشا که به خاطر کاشی کاری های زیبایش شهرت دارد و مسجد جدید (ینی جامی) دسترسی پیدا کنید. این مساجد نیز نمونه های برجسته ای از معماری عثمانی هستند.

کاخ توپکاپی اقامتگاه اصلی سلاطین عثمانی برای قرن ها نیز در فاصله پیاده روی از سلیمانیه قرار دارد. بازدید از این کاخ عظیم و موزه های آن می تواند مکمل خوبی برای شناخت تاریخ عثمانی باشد. بازارهای بزرگ استانبول از جمله بازار بزرگ (گرند بازار) و بازار ادویه (اسپایس بازار) نیز در نزدیکی سلیمانیه واقع شده اند.

این نزدیکی به بازارهای معروف فرصت خوبی برای خرید سوغات ادویه جات شیرینی های ترکی و صنایع دستی را فراهم می کند. پیاده روی در این منطقه به شما امکان می دهد تا فضای پر جنب و جوش و تاریخی استانبول را از نزدیک حس کنید و در کوچه ها و خیابان های قدیمی آن گشت و گذار کنید.

رستوران های اطراف مسجد سلیمانیه

اطراف مسجد سلیمانیه به دلیل قرار گرفتن در منطقه قدیمی و تاریخی استانبول مملو از کافه ها و رستوران های سنتی و دنج است که فرصت خوبی برای استراحت و چشیدن طعم های اصیل ترکی را فراهم می کنند. پس از بازدید از مسجد و جاذبه های اطراف می توانید در یکی از این مکان ها توقف کنید.

بسیاری از این رستوران ها در ساختمان های قدیمی واقع شده اند و تجربه ای نوستالژیک از غذا خوردن در استانبول را ارائه می دهند. می توانید انواع غذاهای سنتی ترکی کباب ها و پیش غذاهای لذیذ را در این رستوران ها پیدا کنید. نوشیدن یک فنجان چای یا قهوه ترکی در یک کافه محلی نیز می تواند خستگی روز را از بین ببرد.

برخی از این کافه ها و رستوران ها منظره ای زیبا از مسجد سلیمانیه شاخ طلایی یا تنگه بسفر دارند که لذت غذا خوردن را دوچندان می کند. پیدا کردن یک مکان دنج در یک کوچه قدیمی و چشیدن طعم های محلی بخشی جذاب از سفر به استانبول است که در اطراف سلیمانیه به راحتی قابل دسترسی است.

معمار مسجد سلیمانیه استانبول کیست؟

معمار مسجد سلیمانیه استانبول خواجه معمار سنان آغا است. او برجسته ترین معمار امپراتوری عثمانی در دوران خود بود و شاهکارهای معماری متعددی را طراحی و اجرا کرده است.

مسجد سلیمانیه استانبول کجاست؟

مسجد سلیمانیه در شهر استانبول منطقه فاتح و بر روی تپه سوم این شهر واقع شده است. این موقعیت دسترسی به آن را از بسیاری از نقاط مرکزی شهر آسان می سازد.

چه کسانی در مسجد سلیمانیه دفن شده اند؟

در گورستان پشت مسجد سلیمانیه سلطان سلیمان قانونی و همسرش خرم سلطان دفن شده اند. همچنین مقبره هایی از دختر مادر و خواهر سلطان سلیمان و سلاطین بعدی مانند احمد دوم و سلیمان دوم در این مکان وجود دارد. مقبره معمار سنان نیز نزدیک مسجد است.