درباره دزفول
دزفول شهری که در شمال استان خوزستان و در کنار رودخانه پرآب دز آرمیده است گنجینه ای از تاریخ و تمدن ایران زمین به شمار می رود. این شهر با قدمتی چند هزار ساله شاهد فراز و نشیب های بسیاری بوده و امروزه با طبیعت بکر جاذبه های تاریخی ارزشمند و فرهنگ غنی خود مقصدی جذاب برای گردشگران است. اگر به دنبال کشف اسرار یکی از کهن ترین شهرهای ایران هستید این نوشتار شما را با ابعاد مختلف دزفول از گذشته های دور تا امروز آشنا می کند.
تاریخچه دزفول
نام شناسی دزفول
نام دزفول ریشه در واژه پهلوی «دژپل» دارد که به معنای «قلعه پل» است. این نام به دژی باستانی اشاره دارد که برای محافظت از پل مهم ساسانی بر روی رودخانه دز ساخته شده بود.
در گویش محلی این شهر را «دسفیل» یا «دزفیل» می نامند که ممکن است از ترکیب «دژ» و «پیل» (فیل) به معنای «دژ فیل» گرفته شده باشد با توجه به اینکه در دوران ساسانیان از فیل در ارتش استفاده می شده و این حیوانات در مناطق پرآب نگهداری می شدند.
نام های قدیمی تری نیز برای این منطقه ذکر شده است از جمله «اندامیش» که برخی مورخین آن را نام باستانی دزفول و پل آن می دانند و قدمت آن به دوران هخامنشیان تا ساسانیان می رسد. همچنین نام «روناش» یا «قصر روناش» نیز در متون تاریخی دیده می شود که به بخش یا محله ای از شهر در کنار رودخانه اشاره دارد و قدمت آن به پنج هزار سال پیش می گردد.
ابن سرابیون در کتاب جغرافیای تاریخی خود از دزفول با نام «دژ پل» یاد کرده و ساخت آن را به شاپور اول ساسانی نسبت می دهد. نام «دزپول» نیز در قرون بعدی رایج بوده و در تاریخ گزیده حمدالله مستوفی به کرات آمده است. نام عربی «دسبول» نیز توسط ابن بطوطه برای این شهر به کار رفته است.
تاریخچه دزفول
پیشینه سکونت در دزفول و مناطق اطراف آن به حدود پنج هزار سال پیش بازمی گردد. تپه های باستانی چغامیش در نزدیکی دزفول با قدمتی نزدیک به هزاره هفتم پیش از میلاد گواه این پیشینه کهن هستند و آثار ارزشمندی از جمله نخستین سند دریانوردی جهان و لوح های تکامل موسیقی در آن ها کشف شده است.
والتر هینتس ایران شناس آلمانی احتمال می دهد که شهر «اَوان» پایتخت حکومت عیلام باستان در اطراف دزفول کنونی قرار داشته است. این منطقه در دوران امپراتوری های عیلامی و هخامنشی نیز بخشی از قلمرو آن ها بوده است.
پس از فتح ایران توسط اعراب در زمان خلافت عمر دزفول نیز که شامل قلعه و ساختمان های اطراف آن بود تحت حاکمیت حکام اموی و سپس عباسی قرار گرفت. در اواسط قرن دوم هجری یعقوب لیث صفاری نخستین دولت مستقل ایرانی را پایه گذاری کرد و خوزستان را به تصرف درآورد. آرامگاه او در نزدیکی دزفول کنونی قرار دارد.
در دوران صفویه به ویژه در زمان شاه اسماعیل اول حکومت شوشتر و دزفول به خاندان محلی رعناشی سپرده شد. در دوره قاجار دزفول بخشی از قلمرو حکمرانان محلی و گاه تحت نظارت حکمران کرمانشاهان بود و شاهد ناآرامی ها و شورش هایی بود که توسط شاهزادگان قاجار سرکوب می شد.
دزفول در طول جنگ ایران و عراق یکی از شهرهای خط مقدم بود که بیش از ۱۶۰ بار مورد حمله موشکی قرار گرفت و به همین دلیل به «شهر موشک ها» معروف شد. مقاومت بی نظیر مردم دزفول در این دوران باعث شد تا این شهر به «پایتخت مقاومت ایران» و «شهر نمونه» شناخته شود و چهارم خرداد به نام «روز مقاومت و پایداری روز دزفول» در تقویم ملی ثبت شود.
جغرافیا و آب و هوای دزفول
موقعیت جغرافیایی دزفول
شهرستان دزفول در شمال استان خوزستان و در دامنه های زاگرس میانی واقع شده است. این شهر در طول جغرافیایی ۴۸ درجه و ۲۴ دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی ۳۲ درجه و ۲۲ دقیقه شمالی قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دریا ۱۴۰ متر است.
رودخانه دز که از کوه های زاگرس سرچشمه می گیرد از میان این شهر عبور می کند و نقش مهمی در جغرافیای طبیعی و زندگی مردم منطقه ایفا می کند. شهرستان دزفول از شمال به استان لرستان و شهرستان اندیمشک از شرق به استان چهارمحال و بختیاری و شهرستان های اندیکا و لالی از جنوب به شهرستان های گتوند و شوشتر و از غرب به شهرستان شوش محدود می شود.
اقلیم دزفول
دزفول دارای آب و هوایی گرم و شرجی است که مشخصه بیشتر شهرهای استان خوزستان است. تابستان های این شهر بسیار گرم و طولانی است و دما در برخی روزها به ۴۹ درجه سانتی گراد نیز می رسد.
زمستان های دزفول معتدل و مدیترانه ای است. میانگین حداقل دما در سردترین ماه حدود ۷ درجه سانتی گراد و میانگین حداکثر دما در گرمترین ماه حدود ۴۳ درجه سانتی گراد است. میانگین بارش سالانه در این شهر حدود ۴۰۰ میلی متر است که بیشتر آن در فصول سرد سال اتفاق می افتد.
بهترین زمان سفر به دزفول
با توجه به اقلیم گرم دزفول بهترین زمان برای سفر به این شهر فصول پاییز و زمستان و اوایل بهار است. در این فصول هوا معتدل و دلپذیر است و طبیعت منطقه سرسبز و زیبا می شود.
از اواسط پاییز (آبان ماه) تا اواخر زمستان و اوایل بهار (تا اواسط اردیبهشت) دمای هوا برای گشت و گذار در شهر و بازدید از جاذبه های طبیعی و تاریخی بسیار مناسب است. سفر در تابستان به دلیل گرمای شدید و شرجی توصیه نمی شود.
مردم و فرهنگ دزفول
جمعیت دزفول
بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ جمعیت شهر دزفول بالغ بر ۲۶۴٬۷۰۹ نفر بوده است. این شهر از لحاظ وسعت و جمعیت دومین شهر بزرگ استان خوزستان و پرجمعیت ترین شهر در شمال این استان محسوب می شود.
شهرستان دزفول در مجموع جمعیتی بالغ بر ۴۴۴٬۰۰۰ نفر در سال ۱۳۹۵ داشته است. شهر دزفول سی و یکمین شهر پرجمعیت ایران در این سال بوده و از نظر رشد جمعیت نیز در سال های اخیر روند افزایشی داشته است.
زبان و قومیت دزفول
بیشتر مردم شهر دزفول به زبان فارسی با گویش محلی دزفولی صحبت می کنند که یکی از گویش های اصیل فارسی است و ویژگی های خاص خود را دارد. علاوه بر گویش دزفولی اقلیتی از مردم نیز به گویش های لری بختیاری و لرستانی سخن می گویند.
مردم دزفول و خوزستان از نظر قومیتی آمیزه ای از گروه های بومی فلات ایران هستند که از هزاران سال پیش در این منطقه سکونت داشته اند. ایلامی ها خوزی ها پارتیان و پارسیان از جمله این اقوام باستانی بوده اند که در شکل گیری ترکیب جمعیتی منطقه نقش داشته اند.
آداب و رسوم و مذهب دزفول
اکثریت مردم شهر دزفول مسلمان و پیرو مذهب شیعه هستند. اقلیتی از دراویش نیز در این شهر زندگی می کنند. مراسم مذهبی شیعیان از جمله عزاداری های پرشور محرم روزه داری در ماه رمضان و جشن نیمه شعبان با اهمیت و شکوه خاصی در دزفول برگزار می شود.
علاوه بر مراسم مذهبی دزفول دارای آداب و رسوم محلی ویژه ای نیز هست. «بیرق زنون» رسمی است که در شب عید قربان برای حاجیان برگزار می شود و شامل نصب بیرق های رنگی بر بام منزل حاجی است. «دست رزون» همان مراسم حنابندان است که یک روز قبل از عروسی برگزار می شود و رسم حنا گذاشتن بر دست و پای عروس و داماد و دختران دم بخت است.
مراسم محرم در دزفول بسیار خاص و دیدنی است. هیئت های عزاداری در روزهای تاسوعا و عاشورا به صورت دسته های بزرگ در خیابان های اصلی شهر به عزاداری می پردازند. «علم یراق» یکی از رسوم منحصر به فرد صبح عاشورا است که در آن علم های بزرگ و تزئین شده به سمت امامزاده رودبند حمل و چرخانده می شوند. مراسم «چوب بازی» نیز نمادی از صحنه نبرد است که در جلو تکایا اجرا می شود و همراه با طبل و سرنا است.
موسیقی و هنر دزفول
موسیقی دزفول ریشه های مشترک و نزدیکی با موسیقی شهر شوشتر دارد. برخی از گوشه های محلی در هر یک از این دو شهر به شیوه متفاوتی اجرا می شوند اما در مجموع موسیقی این دو منطقه از یک اصل و ریشه واحد برخوردار است.
هنرهای دستی نیز در دزفول جایگاه ویژه ای دارند که در بخش اقتصاد به آن ها پرداخته می شود. دزفول همچنین دارای امکانات فرهنگی مانند سینماها و کتابخانه های متعدد است که نشان دهنده پویایی فرهنگی شهر است.
اقتصاد دزفول
کشاورزی دزفول
دزفول به عنوان یکی از قطب های مهم کشاورزی ایران شناخته می شود. وجود خاک حاصلخیز آب فراوان ناشی از رودخانه های دز و کرخه و آب و هوای مناسب شرایط ایده آلی را برای فعالیت های کشاورزی فراهم کرده است.
این شهرستان در تولید محصولات متنوع کشاورزی پیشرو است. مرکبات به ویژه پرتقال از مهمترین محصولات دزفول هستند که به دلیل کیفیت و مرغوبیت بالا شهرت ملی و جهانی دارند. صیفی جات غلات مانند گندم و جو دانه های روغنی و چغندر از دیگر محصولات مهم زراعی هستند.
دزفول همچنین در زمینه تولید گل و گیاهان زینتی به ویژه گل رز و مریم رتبه بالایی در کشور دارد و بخش قابل توجهی از تولیدات آن به سایر استان ها و خارج از کشور صادر می شود. وجود شبکه های مدرن آبیاری مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد و شرکت های بزرگ کشت و صنعت به رونق و توسعه کشاورزی در این منطقه کمک کرده است.
صنایع دستی و سوغات دزفول
صنایع دستی دزفول بسیار متنوع و ارزشمند هستند و بخشی مهم از اقتصاد و فرهنگ این شهر را تشکیل می دهند. «قلم نی» دزفول شهرت جهانی دارد و به عنوان مرغوب ترین نوع قلم نی برای خوشنویسی شناخته می شود.
«خراطی» دزفول نیز به ثبت جهانی رسیده است. هنرمندان این رشته با استفاده از چوب اشیاء تزئینی و کاربردی مانند گلدان ظروف و مبلمان تولید می کنند. «کپوبافی» یکی دیگر از صنایع دستی ویژه دزفول است که با استفاده از برگ درخت خرما و چوب کرتک بافته می شود و دزفول به عنوان «شهر جهانی کپو» ثبت شده است.
سایر صنایع دستی شامل ورشوسازی (کار روی فلز ورشو) قلم زنی روی طلا و نقره زرگری نمدمالی و گیوه دوزی است. سوغات خوراکی دزفول نیز بسیار محبوب هستند. انواع کلوچه های دزفولی (خرمایی شکری نمکی) معجون کنجد ارده شیره خرما (سیلون) نان کنجدی قرص نعناع و مرکبات از جمله سوغاتی های خوشمزه این شهر محسوب می شوند.
جاهای دیدنی و گردشگری دزفول
جاذبه های تاریخی دزفول
دزفول به دلیل قدمت طولانی دارای جاذبه های تاریخی متعددی است. «پل قدیم دزفول» مهمترین سازه تاریخی شهر است که قدمتی حدود ۱۷۰۰ سال دارد. این پل به دستور شاپور اول ساسانی و به کمک اسیران رومی ساخته شده و به همین دلیل به «پل رومی» نیز شهرت دارد. این پل آجری بر روی رود دز ارتباط بین جندی شاپور و میان رودان را برقرار می کرده است.
«تپه های باستانی چغامیش» با قدمت ۹ هزار سال یکی از قدیمی ترین محوطه های باستانی ایران است که به «شهری از سپیده دم تاریخ» معروف است و آثار مهمی از تمدن های اولیه در آن کشف شده است. «آسیاب های آبی دزفول» که قدمت برخی از آن ها به دوره ساسانی می رسد مجموعه ای از سازه های آبی باستانی بر روی رود دز هستند که برای آرد کردن گندم استفاده می شدند.
«بافت تاریخی دزفول» با وسعتی بیش از ۲۰۰ هکتار یکی از ارزشمندترین بافت های تاریخی ایران است که به دلیل معماری آجری زیبا و منحصر به فرد به «موزه آجری ایران» شهرت دارد. این بافت شامل خانه ها مساجد ساباط ها حمام ها و گذرگاه های قدیمی با تزئینات آجری «خوون» است که قدمت بیشتر آن ها به دوره های قاجار و پهلوی بازمی گردد.
از دیگر جاذبه های تاریخی می توان به مسجد جامع دزفول بازار قدیم آرامگاه یعقوب لیث صفاری شهر باستانی جندی شاپور و دانشگاه آن شهر باستانی ایوان کرخه مجموعه تاریخی شاه رکن الدین و خانه های تاریخی مانند خانه تیزنو اشاره کرد.
جاذبه های طبیعی دزفول
طبیعت اطراف دزفول بسیار متنوع و دیدنی است. «آبشار شوی» یکی از بزرگترین و زیباترین آبشارهای ایران در منطقه سردشت دزفول و در دل کوه های زاگرس قرار دارد. این آبشار با ارتفاع ۸۰ متر و عرض ۷۵ تا ۸۵ متر به عنوان اولین اثر طبیعی ملی خوزستان ثبت شده است.
«دریاچه شهیون» یا دریاچه سد دز یکی از زیباترین دریاچه های مصنوعی ایران است که پشت سد دز شکل گرفته است. این دریاچه با جزایر متعدد و چشم اندازهای کوهستانی اطراف مقصدی محبوب برای گردشگری و تفریحات آبی است و در نزدیکی روستای گردشگری پامنار قرار دارد.
«دره توبیرون» در شرق دزفول پدیده ای طبیعی است که بر اثر فرسایش آب در سنگ ها ایجاد شده و با دیواره های بلند و آب چکان ها فضایی خنک و دلپذیر به ویژه در فصول گرم فراهم می کند. «دره کول خرسان» یا دره ارواح دره ای شگفت انگیز با دیواره های نزدیک به هم و آب و هوایی متفاوت است که به رودخانه دز منتهی می شود.
رودخانه دز خود نیز یکی از جاذبه های طبیعی اصلی است. تفریحگاه های ساحلی متعددی مانند «علی کله» در کنار این رودخانه ساخته شده اند که به ویژه در بهار و تابستان پذیرای گردشگران هستند. «پارک ملی دز» نیز با حیات وحش غنی به ویژه گوزن زرد ایرانی و چشم اندازهای طبیعی مکانی مناسب برای طبیعت گردی و پرنده نگری است.
اماکن مذهبی دزفول
دزفول دارای اماکن مذهبی متعددی است که مورد احترام مردم محلی و زائران هستند. «آرامگاه سبزقبا» منسوب به یکی از نوادگان امام موسی کاظم (ع) مهمترین مکان مذهبی شهر است و زائران بسیاری در طول سال به آنجا مشرف می شوند.
«آرامگاه رودبند» نیز یکی دیگر از اماکن مذهبی مهم دزفول است که در کنار رودخانه قرار دارد و به ویژه در ایام محرم کانون توجه هیئت های عزاداری است. «بقعه محمد بن جعفر طیار» نیز در نزدیکی شهر قرار دارد و از دیگر زیارتگاه های محبوب منطقه محسوب می شود.
اقامت در دزفول
برای اقامت در دزفول گزینه های مختلفی برای مسافران وجود دارد. در داخل شهر چندین هتل از جمله هتل های سه ستاره مانند هتل جهانگردی (زیگورات) و هتل دز (سوم شعبان) آماده پذیرایی از گردشگران هستند. همچنین مسافرخانه ها و اقامتگاه های بوم گردی نیز در دسترس می باشند.
در مناطق طبیعی اطراف دزفول به ویژه در روستای پامنار در نزدیکی دریاچه شهیون امکان اقامت در خانه های محلی و تجربه زندگی روستایی وجود دارد. همچنین امکان کمپینگ و چادر زدن در برخی مناطق طبیعی و تفریحگاه های ساحلی دزفول برای علاقه مندان به طبیعت گردی فراهم است.
حمل و نقل در دزفول
شهر دزفول دارای امکانات حمل و نقل متنوعی برای جابجایی درون شهری و بین شهری است.
مسیرهای دسترسی
برای سفر به دزفول می توانید از مسیرهای مختلفی استفاده کنید. «فرودگاه دزفول» تنها فرودگاه شمال استان خوزستان است که پروازهای منظمی به تهران و مشهد دارد و گزینه مناسبی برای سفر هوایی است.
سفر زمینی از طریق شبکه جاده ای نیز امکان پذیر است. دزفول از طریق بزرگراه ها و جاده های اصلی به شهرهای اطراف و استان های دیگر متصل است. بزرگراه دزفول – اندیمشک یکی از مسیرهای اصلی دسترسی است.
دزفول ایستگاه راه آهن ندارد اما نزدیکترین ایستگاه های راه آهن در شهرهای اندیمشک (حدود ۱۵ کیلومتر فاصله) و اهواز (حدود ۱۵۱ کیلومتر فاصله) قرار دارند. مسافران می توانند با قطار تا یکی از این شهرها سفر کرده و سپس با تاکسی یا اتوبوس به دزفول بروند.
در داخل شهر دزفول سیستم حمل و نقل عمومی شامل تاکسی های خطی و گردشی تاکسی تلفنی و اتوبوس های درون شهری فعال است. همچنین استفاده از سرویس های حمل و نقل آنلاین نیز برای جابجایی در سطح شهر میسر می باشد.
دزفول کجاست؟
دزفول در شمال استان خوزستان جنوب غربی ایران و در کنار رودخانه دز واقع شده است.
بهترین زمان سفر به دزفول چه موقعی است؟
بهترین زمان سفر به دزفول فصول پاییز زمستان و اوایل بهار است که آب و هوا معتدل و دلپذیر است.
مهمترین جاهای دیدنی دزفول کدامند؟
مهمترین جاهای دیدنی شامل پل باستانی آسیاب های آبی تپه های چغامیش آبشار شوی دریاچه شهیون و بافت تاریخی شهر هستند.
چگونه به دزفول سفر کنیم؟
می توانید با هواپیما (فرودگاه دزفول) از طریق جاده های زمینی یا با قطار (تا اندیمشک یا اهواز و سپس تاکسی) به دزفول سفر کنید.
سوغات و صنایع دستی دزفول چیست؟
از معروفترین سوغات و صنایع دستی می توان به قلم نی خراطی کپوبافی مرکبات (به ویژه پرتقال) و کلوچه های محلی اشاره کرد.
غذاهای محلی دزفول کدامند؟
غذاهای محلی شامل یتیمچه پرپراق (دلمه برگ مو) آب پیازی سیلون تخمر قلیه ماهی دزفولی و شله ارده هستند.
آب و هوای دزفول چگونه است؟
دزفول تابستان های بسیار گرم و شرجی و زمستان های معتدل مدیترانه ای دارد.
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "درباره دزفول" هستید؟ با کلیک بر روی گردشگری و اقامتی، به دنبال مطالب مرتبط با این موضوع هستید؟ با کلیک بر روی دسته بندی های مرتبط، محتواهای دیگری را کشف کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "درباره دزفول"، کلیک کنید.