دانشگاه های قدیمی دنیا

دانشگاه های قدیمی دنیا نه تنها مراکز آموزش عالی کهن هستند، بلکه ریشه های عمیق دانش و تمدن بشری را در خود جای داده اند. از قرویین مراکش تا آکسفورد و بولونیا، این نهادها چراغ راه علم بوده اند و همچنان با قدرت به فعالیت خود ادامه می دهند.

ریشه های دانش و خردورزی در تاریخ بشر به دوره های بسیار دور بازمی گردد. تصور کنید مراکزی را که قرن ها پیش، بذر علم و آموزش را در دل جوامع کاشتند و تا به امروز، با وجود تمام تحولات و چالش ها، همچنان پابرجا مانده اند. این دانشگاه های کهن، صرفاً بناهایی تاریخی نیستند؛ آن ها قلب تپنده تاریخ علم و محلی برای تبادل اندیشه و پرورش نوابغ بوده اند. این مراکز نقش بی بدیلی در شکل گیری جوامع متمدن، پیشرفت علم و انتقال میراث فرهنگی از نسلی به نسل دیگر ایفا کرده اند. در این سفر تاریخی، گام به گام در راهروهای پرابهت و کلاس های درس این نهادهای تاثیرگذار قدم می گذاریم و از اهمیت بی شمار آن ها در گذشته و حال سخن می گوییم.

معیارهای شناسایی قدیمی ترین دانشگاه

تعیین قدیمی ترین دانشگاه دنیا، گاهی می تواند چالش برانگیز باشد و تعاریف متفاوتی را در بر می گیرد. آیا مقصود، قدیمی ترین مرکز آموزشی است که زمانی فعالیت می کرده و اکنون اثری از آن نیست؟ یا منظور، نهادی است که ساختار دانشگاهی رسمی داشته و به طور مداوم تا به امروز به فعالیت خود ادامه داده است؟ در این مقاله، تمرکز اصلی بر دانشگاه هایی است که علاوه بر قدمت بالا، فعالیت مستمر داشته اند و به معنای امروزی، به عنوان یک دانشگاه رسمی و معتبر، به اعطای مدرک و آموزش عالی می پردازند. این معیار، تضمین می کند که از نهادهایی سخن می گوییم که نه تنها در تاریخ ماندگار شده اند، بلکه همچنان در حال پیشرفت و انطباق با نیازهای دنیای مدرن هستند. این انتخاب، به ما امکان می دهد تا به عمق تاثیری که این موسسات بر سیر تکامل بشری داشته اند، پی ببریم.

پیشگامان شرقی و شمالی آفریقا: مهد های اولیه دانش

وقتی به ریشه های آموزش عالی نگاه می کنیم، نباید از نقش بی بدیل مناطق شرقی و شمال آفریقا غافل شویم. در دورانی که اروپا هنوز درگیر دوران تاریک خود بود، این مناطق مهد تمدن و دانش به شمار می رفتند و اولین سنگ بناهای دانشگاه های به معنای مدرن را نهادند. این مراکز، پایه گذار شیوه های نوین تدریس و پژوهش بودند که بعدها الهام بخش دانشگاه های غربی نیز شدند.

دانشگاه قرویین (University of Al-Karaouine), فاس، مراکش (تاسیس: ۸۵۹ میلادی)

در قلب شهر کهن فاس در مراکش، داستانی شگفت انگیز از دانش و خرد نهفته است؛ داستانی که به سال ۸۵۹ میلادی بازمی گردد. در آن زمان، بانویی نیکوکار به نام فاطمه الفهری، که دختر تاجری ثروتمند بود، تصمیم گرفت مسجدی بنا کند که بعدها به مرکز آموزش تبدیل شد. این مرکز، دانشگاه قرویین، نه تنها به عنوان یک مسجد، بلکه به تدریج به عنوان یک موسسه آموزشی جامع شکوفا شد. گینس نیز این دانشگاه را به عنوان قدیمی ترین دانشگاه فعال دنیا که از زمان تاسیس همواره در حال فعالیت بوده، به رسمیت شناخته است و نام آن را در تاریخ ثبت کرده است.

قرویین در طول قرن ها، نقشی بی بدیل در جهان اسلام و آموزش های اسلامی ایفا کرد. این دانشگاه مکانی برای مطالعه فقه، علوم طبیعی، ریاضیات و ادبیات بود و دانشمندان و متفکران بزرگی را در دامن خود پروراند. امروزه، قرویین همچنان به فعالیت خود ادامه می دهد و به عنوان یک مرکز برجسته برای علوم اسلامی و حقوقی شناخته می شود، با رشته هایی چون فقه تطبیقی، علوم قرآنی و اصول دین. این دانشگاه، تجسمی زنده از میراث فکری غنی جهان اسلام است و نمادی از پایداری دانش در طول اعصار.

دانشگاه الازهر (Al-Azhar University), قاهره، مصر (تاسیس: ۹۷۰ میلادی)

از مراکش سفر خود را به شرق، به قاهره مصر ادامه می دهیم؛ جایی که دانشگاه الازهر در سال ۹۷۰ میلادی تاسیس شد. الازهر نیز مانند قرویین، ریشه های خود را در یک مرکز مذهبی، یعنی مسجدی با همین نام، دارد. این دانشگاه به سرعت به یکی از مهمترین مراکز آموزشی و مذهبی جهان اسلام تبدیل شد و برای قرن ها، مرجع اصلی برای مطالعات اسلامی و عربی به شمار می رفت. تصور کنید هزاران دانشجو از سراسر جهان اسلام برای کسب علم به این مکان می آمدند.

تکامل الازهر از یک مرکز مذهبی سنتی به یک دانشگاه مدرن، داستانی از انطباق و پایداری است. در ابتدا، تمرکز اصلی بر علوم دینی، فقه، حدیث و تفسیر بود، اما به تدریج، این دانشگاه رشته های علمی و سکولار را نیز به برنامه درسی خود افزود. امروزه، الازهر طیف وسیعی از رشته های تحصیلی، از جمله پزشکی، مهندسی، کشاورزی، و بازرگانی را در کنار علوم اسلامی ارائه می دهد. این دانشگاه نه تنها نمادی از تاریخ آموزش در مصر است، بلکه پل ارتباطی میان سنت های کهن و نیازهای دنیای معاصر محسوب می شود، که هنوز هم به اعتبار خود پابرجاست.

خاستگاه دانشگاه های غربی: ایتالیا و اروپا

با گذر از دروازه های شرق و شمال آفریقا، به قاره اروپا قدم می گذاریم؛ جایی که مفهوم دانشگاه به شکل امروزی آن، در قرون وسطی شکل گرفت و توسعه یافت. ایتالیا، به ویژه، نقشی محوری در این تحول ایفا کرد و مهد بسیاری از قدیمی ترین و تاثیرگذارترین دانشگاه های غربی شد. این نهادها، با الهام از مراکز آموزشی شرقی و با ویژگی های خاص خود، پایه گذار نظام آموزش عالی مدرن در جهان شدند.

دانشگاه بولونیا (University of Bologna), ایتالیا (تاسیس: ۱۰۸۸ میلادی)

در سال ۱۰۸۸ میلادی، در شهر بولونیای ایتالیا، دانشگاهی متولد شد که امروزه به عنوان قدیمی ترین دانشگاه غربی با فعالیت مستمر شناخته می شود. بولونیا نه تنها یک نهاد آموزشی، بلکه یک پیشگام در زمینه آموزش حقوق مدنی بود. دانشجویان از سراسر اروپا به این دانشگاه سرازیر می شدند تا زیر نظر اساتید برجسته، دانش حقوق را بیاموزند. این دانشگاه در شکل گیری قوانین و ساختارهای حقوقی بسیاری از کشورهای اروپایی تاثیرگذار بوده است.

در طول تاریخ پرافتخار خود، دانشگاه بولونیا میزبان و پرورش دهنده شخصیت های بزرگی بوده است. تصور کنید دانته آلیگیری، شاعر نامدار ایتالیایی، در همین دانشگاه به تدریس می پرداخته است. امروزه، بولونیا با حدود ۸۵,۰۰۰ دانشجو، دومین دانشگاه بزرگ ایتالیا محسوب می شود و جایگاه علمی خود را در سطح بین المللی حفظ کرده است. این دانشگاه با ۲۳ دانشکده متنوع، همچنان به عنوان یک مرکز پیشرو در آموزش و پژوهش در رشته های گوناگون فعالیت می کند و میراثی ماندگار از دانش را به یادگار گذاشته است.

دانشگاه آکسفورد (University of Oxford), انگلستان (تاسیس: حدود ۱۰۹۶ میلادی)

در میان دشت های سرسبز انگلستان، نام آکسفورد با شنیدن تاریخ آموزش درهم آمیخته است. این دانشگاه که قدمت آن به حدود ۱۰۹۶ میلادی می رسد، نه تنها قدیمی ترین دانشگاه انگلیسی زبان جهان است، بلکه نمادی از تعالی آکادمیک و میراث فکری غربی به شمار می رود. گرچه تاریخ دقیق تاسیس آن در هاله ای از ابهام قرار دارد، اما شواهد تاریخی نشان می دهد که تدریس و آموزش در آکسفورد از اواخر قرن یازدهم میلادی آغاز شده است و همین امر، به آن اعتبار ویژه ای می بخشد.

تاریخ آکسفورد با داستانی از جدایی نیز گره خورده است. در سال ۱۲۰۹ میلادی، در پی اختلافاتی بین دانشجویان و مقامات آکسفورد، تعدادی از اساتید و محققان تصمیم گرفتند این شهر را ترک کنند و به کمبریج رفتند، جایی که بعدها دانشگاه کمبریج شکل گرفت. آکسفورد خانه بسیاری از برندگان جایزه نوبل، نخست وزیران، دانشمندان و متفکران برجسته بوده است. از آیزاک نیوتن و استیون هاوکینگ گرفته تا مارگارت تاچر، نام های بزرگی از این دانشگاه فارغ التحصیل شده اند که هر یک به نوعی دنیای ما را تغییر داده اند. این دانشگاه همچنان در رتبه بندی های جهانی، جایگاه های بالایی را به خود اختصاص می دهد و الهام بخش بسیاری از دانشجویان و محققان است.

دانشگاه سالامانکا (University of Salamanca), اسپانیا (تاسیس: ۱۱۳۴ میلادی)

سفر ما در تاریخ دانشگاه ها به اسپانیا می رسد؛ جایی که دانشگاه سالامانکا در سال ۱۱۳۴ میلادی به عنوان اولین دانشگاه رسمی در اسپانیای امروزی تاسیس شد. این دانشگاه در قلب منطقه کاستیا و لئون، نه تنها یک مرکز آموزشی، بلکه محلی برای بحث های تاریخی و سرنوشت ساز بود. شاید برایتان جالب باشد که بدانید یکی از مهم ترین مباحث پیرامون سفر کریستف کلمب و برنامه های او برای رسیدن به هند، در همین دانشگاه شکل گرفت. در اینجا بود که علمای آن زمان درباره امکان پذیری سفر او و چگونگی برخورد با مردمان بومی قاره جدید، به بحث و تبادل نظر پرداختند.

دانشگاه سالامانکا امروزه با ۱۶ دانشکده متنوع، از هنرهای زیبا تا پزشکی و ترجمه، به فعالیت خود ادامه می دهد. این دانشگاه نه تنها نمادی از تاریخ آموزش عالی در اسپانیا است، بلکه با معماری چشم نواز و محوطه پر جنب و جوش خود، همواره جذابیت خاصی برای دانشجویان و بازدیدکنندگان دارد و از نقاط مهم فرهنگی این کشور به شمار می رود.

دانشگاه پاریس (University of Paris / Sorbonne), فرانسه (تاسیس: حدود ۱۱۶۰-۱۲۵۰ میلادی)

در شهر نور و علم، پاریس، دانشگاهی متولد شد که نامش با سوربن گره خورده است. دانشگاه پاریس که تاسیس آن به حدود سال های ۱۱۶۰ تا ۱۲۵۰ میلادی بازمی گردد، به یکی از قدرتمندترین و تاثیرگذارترین مراکز فکری در اروپا تبدیل شد. این دانشگاه، به ویژه در زمینه الهیات، فلسفه و حقوق، شهرت جهانی داشت و دانشجویان و اساتید از سراسر قاره را جذب می کرد. شهرت آن به قدری بود که بسیاری از دانشگاه های دیگر اروپا، از جمله آکسفورد، از مدل آموزشی آن الهام گرفتند.

یکی از ویژگی های خاص دانشگاه پاریس، تجزیه آن به ۱۳ دانشگاه مستقل در سال ۱۹۷۰ میلادی بود که هر یک نام و میراث سوربن را حفظ کرده اند. این تفکیک، گرچه ساختار دانشگاه را تغییر داد، اما از نفوذ و اعتبار آن نکاست. دانشگاه های بازمانده از پاریس اصلی، همچنان در رتبه بندی های جهانی حضور قدرتمندی دارند و در شکل گیری فرهنگ و اندیشه اروپایی و جهانی، نقش محوری ایفا کرده اند و می کنند و اعتبار گذشته خود را حفظ نموده اند.

دانشگاه کمبریج (University of Cambridge), انگلستان (تاسیس: ۱۲۰۹ میلادی)

پس از آکسفورد، نوبت به همتای و رقیب سنتی اش، دانشگاه کمبریج می رسد. این دانشگاه در سال ۱۲۰۹ میلادی، زمانی شکل گرفت که تعدادی از محققان ناراضی از آکسفورد، به امید آزادی های آکادمیک بیشتر، به کمبریج مهاجرت کردند. این جدایی، سرآغاز یکی از بزرگترین رقابت های آکادمیک در تاریخ شد که تا به امروز نیز ادامه دارد و به یک سنت دیرینه تبدیل شده است.

دانشگاه کمبریج، با قدمتی بیش از ۸۰۰ سال، نه تنها به دلیل رقابت سنتی خود با آکسفورد شناخته شده است، بلکه به دلیل دستاوردهای علمی بی نظیر و پرورش نوابغی چون چارلز داروین، فرانسیس بیکن، لودویگ ویتگنشتاین و استیون ویلیام هاوکینگ، جایگاهی ویژه در تاریخ علم دارد.

کمبریج، همواره در خط مقدم پیشرفت های علمی و نوآوری قرار داشته است. از نظریه تکامل داروین گرفته تا کشف ساختار DNA، این دانشگاه در بسیاری از لحظات کلیدی تاریخ علم نقش آفرین بوده است. محوطه دانشگاهی آن با بناهای تاریخی و سرسبزی بی نظیرش، فضایی الهام بخش برای دانشجویان و اساتید فراهم می کند. این دانشگاه در رتبه بندی های جهانی، همواره در میان برترین ها قرار دارد و به عنوان یکی از معتبرترین دانشگاه های دنیا شناخته می شود و هر ساله هزاران دانشجو را جذب می کند.

دانشگاه پادووا (University of Padua), ایتالیا (تاسیس: ۱۲۲۲ میلادی)

دوباره به ایتالیا بازمی گردیم، این بار به پادووا. دانشگاه پادووا در سال ۱۲۲۲ میلادی تاسیس شد و داستان شکل گیری آن، روایتی از جدال بر سر آزادی فکری است. این دانشگاه از دل اختلافات و محدودیت هایی که برخی اساتید و دانشجویان در دانشگاه بولونیا احساس می کردند، سر برآورد. آن ها به دنبال فضایی بودند که بتوانند در آن بدون قید و شرط، به تحقیق و تدریس بپردازند.

پادووا به سرعت به یکی از مراکز مهم علمی، به ویژه در زمینه پزشکی و نجوم تبدیل شد. از فارغ التحصیلان نامدار این دانشگاه می توان به ستاره شناس بزرگ، گالیله، و نیکلاس کوپرنیک، از نظریه پردازان اصلی مدل خورشیدمرکز منظومه شمسی، اشاره کرد که هر دو در پادووا به تحصیل یا تدریس پرداخته اند. این دانشگاه همچنین میزبان قدیمی ترین باغ گیاه شناسی دانشگاهی جهان و موزه های غنی است که تاریخ علم را به زیبایی به نمایش می گذارند و بازدیدکنندگان بسیاری را به خود جذب می کنند.

دانشگاه ناپل فدریکو دوم (University of Naples Federico II), ایتالیا (تاسیس: ۱۲۲۴ میلادی)

در سال ۱۲۲۴ میلادی، امپراتور قدرتمند رومی-ژرمنی، فردریک دوم، تصمیم گرفت دانشگاهی را تاسیس کند که در زمان خود، انقلابی به شمار می رفت: دانشگاه ناپل فدریکو دوم. آنچه این دانشگاه را متمایز می کرد، استقلال آن از کلیسا بود؛ رویکردی بسیار نادر در قرون وسطی. این دانشگاه به منظور تربیت دیپلمات ها و کارمندان دولت، بدون وابستگی به نهادهای مذهبی، تاسیس شد و همین ویژگی، آن را از بسیاری از هم عصرانش متمایز ساخت.

ناپل فدریکو دوم، نه تنها قدیمی ترین دانشگاه عمومی دنیاست، بلکه یکی از تاثیرگذارترین ها در تاریخ ایتالیا و اروپا به شمار می رود. توماس آکویناس، فیلسوف و الهی دان برجسته، از جمله فارغ التحصیلان نامدار این دانشگاه است. امروزه، این دانشگاه با جمعیت دانشجویی عظیم، طیف وسیعی از رشته ها را ارائه می دهد و همچنان به عنوان یک مرکز پیشرو در تحقیق و آموزش در جنوب ایتالیا شناخته می شود و در رتبه بندی های جهانی نیز جایگاه های خوبی را کسب می کند.

دانشگاه سیه نا (University of Siena), ایتالیا (تاسیس: ۱۲۴۰ میلادی)

در شهر زیبای سیه نا در منطقه توسکانی ایتالیا، دانشگاهی وجود دارد که حضوری پررنگ در بافت فرهنگی و اجتماعی این شهر دارد: دانشگاه سیه نا. این دانشگاه که در سال ۱۲۴۰ میلادی تاسیس شد، با جمعیت دانشجویی حدود ۲۰,۰۰۰ نفر، تقریباً نیمی از جمعیت شهر را تشکیل می دهد و همین موضوع، نشان دهنده اهمیت آن برای سیه نا است. زندگی دانشجویی در این شهر کوچک، تجربه ای منحصر به فرد و غرق در تاریخ را ارائه می دهد.

سیه نا نه تنها به خاطر دانشگاهش، بلکه به دلیل مرکز شهر تاریخی خود که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده، شهرت دارد. این دانشگاه در سال ۱۳۲۱ با مهاجرت گسترده دانشجویان معترض از دانشگاه بولونیا، رشد چشمگیری را تجربه کرد و جایگاه خود را به عنوان یک مرکز علمی مستقل تثبیت نمود. بازدید از این دانشگاه و شهر سیه نا، به معنای قدم گذاشتن در تاریخ زنده ایتالیاست و حس همراهی با دانشجویانی را ایجاد می کند که قرن ها پیش در همین خیابان ها قدم می زدند.

دانشگاه وایادولید (University of Valladolid), اسپانیا (تاسیس: ۱۲۴۱ میلادی)

در منطقه خودمختار کاستیا و لئون اسپانیا، دانشگاهی دیگر با قدمتی دیرینه خودنمایی می کند: دانشگاه وایادولید. تاسیس این دانشگاه به سال ۱۲۴۱ میلادی بازمی گردد و در طول تاریخ پر فراز و نشیب اسپانیا، شاهد تحولات زیادی بوده است. در زمان تاسیس آن، اسپانیا به شکل کشور واحد امروزی وجود نداشت و این دانشگاه نقش مهمی در گسترش دانش در پادشاهی های مختلف ایفا کرد و به عنوان چراغی برای علم در منطقه شناخته می شد.

یکی از جذابیت های اصلی دانشگاه وایادولید، بنای اصلی آن است که با معماری چشمگیر خود از اواخر قرن پانزدهم میلادی، تداعی کننده دوران شکوه گذشته است. تصور کنید دانشمندان و متفکران برجسته ای که در این راهروها قدم می زدند و به تبادل اندیشه می پرداختند. امروزه، این دانشگاه با هفت پردیس در سراسر منطقه، به عنوان یک مرکز آموزشی مدرن و پویا فعالیت می کند و میراثی غنی از گذشته را با آینده ای روشن پیوند می زند و همچنان اعتبار خود را حفظ کرده است.

دانشگاه کویمبرا (University of Coimbra), پرتغال (تاسیس: ۱۲۹۰ میلادی)

پرتغال نیز در میان کشورهای دارای دانشگاه های قدیمی جای دارد و دانشگاه کویمبرا یکی از برجسته ترین نمونه هاست. این دانشگاه در سال ۱۲۹۰ میلادی تاسیس شد، اما داستان آن با جابه جایی های متعدد بین لیسبون و کویمبرا گره خورده است تا اینکه سرانجام در شهر زیبای کویمبرا، سومین مرکز بزرگ شهری پرتغال، مستقر شد. این جابه جایی ها نشان از اهمیت و تلاش برای حفظ این مرکز آموزشی در طول تاریخ دارد.

کویمبرا برای چندین دهه در قرن هجدهم، تنها دانشگاه فعال در پرتغال بود و نقشی کلیدی در آموزش عالی این کشور ایفا کرد. محوطه دانشگاهی آن که در سال ۲۰۱۳ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد، با معماری خیره کننده، کتابخانه تاریخی و سنت های فرهنگی غنی خود، جاذبه ای بی نظیر برای دانشجویان و گردشگران است. بیش از ۲۴,۰۰۰ دانشجو از سراسر جهان در این دانشگاه تحصیل می کنند، که نشان از اعتبار و جذابیت جهانی آن دارد و تجربه ای فراموش نشدنی را برای آن ها رقم می زند.

دانشگاه ماچراتا (University of Macerata), ایتالیا (تاسیس: ۱۲۹۰ میلادی)

باز هم به ایتالیا باز می گردیم، این بار به منطقه مارکه، جایی که دانشگاه ماچراتا در سال ۱۲۹۰ میلادی تاسیس شد. این دانشگاه که در شهری به همین نام قرار دارد، تمرکز اصلی خود را بر رشته های مرتبط با علوم اجتماعی و علوم انسانی گذاشته است. با بیش از ۱۱,۰۰۰ دانشجو در هفت دانشکده، ماچراتا نمونه ای عالی از یک دانشگاه قدیمی است که با تخصص گرایی، جایگاه خود را در دنیای آکادمیک حفظ کرده است.

ماچراتا شاید به اندازه بولونیا یا پادووا مشهور نباشد، اما نقش آن در پرورش اندیشمندان و متخصصان علوم انسانی در طول قرن ها، غیرقابل انکار است. این دانشگاه همچنان مکانی پویا برای پژوهش و آموزش در زمینه هایی چون حقوق، اقتصاد و فلسفه است و به میراث فکری غنی خود افتخار می کند. این دانشگاه ثابت کرده است که می توان در یک شهر کوچک نیز، مرکزی بزرگ و تاثیرگذار برای دانش بنیان گذاشت.

دانشگاه کمپلوتنسه مادرید (Complutense University of Madrid), اسپانیا (تاسیس: ۱۲۹۳ میلادی)

مادرید، پایتخت پرجنب وجوش اسپانیا، نیز میزبان یکی از بزرگ ترین و برجسته ترین دانشگاه های قدیمی اروپاست: دانشگاه کمپلوتنسه مادرید. این دانشگاه که در سال ۱۲۹۳ میلادی تاسیس شد، در طول قرن ها، مهد پرورش بسیاری از شاعران، نویسندگان و دانشمندان مشهور دنیا بوده است. فضایی که در آن، ایده های بزرگ شکل گرفته و به جهان عرضه شده اند.

یکی از نقاط عطف تاریخی کمپلوتنسه، اعطای اولین مدرک دکترا به یک زن در سال ۱۷۸۵ میلادی بود؛ اتفاقی پیشرو در زمان خود که نشان از رویکرد باز این دانشگاه به دانش پژوهی و برابری دارد. این دانشگاه از هشت برنده جایزه نوبل در تاریخ معاصر اسپانیا، هفت تن را به عنوان دانش آموخته یا استاد در خود جای داده است که گواهی بر کیفیت بالای آموزشی و پژوهشی آن است. کمپلوتنسه، با وسعت و تنوع رشته های خود، همچنان به عنوان یکی از ستون های آموزش عالی در اسپانیا و اروپا به شمار می رود.

دانشگاه ساپینزای رم (Sapienza University of Rome), ایتالیا (تاسیس: ۱۳۰۳ میلادی)

در قلب پایتخت ابدی، رم، دانشگاه ساپینزا در سال ۱۳۰۳ میلادی توسط پاپ بونیفاس هشتم تاسیس شد. این دانشگاه اولین دانشگاه اسقفی بود که توسط پاپ بنیان گذاری می شد و هدف آن نظارت مستقیم بر آموزه های الهی بود. اما ساپینزا به سرعت فراتر از مرزهای الهیات رفت و به یک مرکز جامع برای تمامی علوم تبدیل شد و اعتبار خود را در تمامی رشته ها اثبات کرد.

ساپینزا، با سابقه طولانی و درخشان خود، محل تدریس و تحصیل اساتید بسیار بزرگ و برندگان جوایز معتبر بوده است. از فدریکا موگرینی تا انریکو فرمی، فیزیکدان نامدار و برنده جایزه نوبل، بسیاری از شخصیت های تاثیرگذار در این دانشگاه تحصیل کرده اند. این دانشگاه در رتبه بندی های آکادمیک، همواره جزو برترین دانشگاه های اروپا قرار دارد و با وجود قدمتش، همچنان به عنوان یک نهاد آموزشی پیشرو و پویا در ایتالیا و جهان شناخته می شود و به افتخارات خود می افزاید.

دانشگاه پروجا (University of Perugia), ایتالیا (تاسیس: ۱۳۰۸ میلادی)

پروجیا، شهر تاریخی در مرکز ایتالیا، نیز میزبان یکی از قدیمی ترین دانشگاه های عمومی اروپا است: دانشگاه پروجا که در سال ۱۳۰۸ میلادی پایه گذاری شد. این دانشگاه بلافاصله پس از تاسیس توسط پاپ کلمنت پنجم به رسمیت شناخته شد و این به رسمیت شناختن، اهمیت و جایگاه ویژه ای به آن بخشید. این رویداد، نقش مهمی در تثبیت جایگاه آن به عنوان یک مرکز آموزشی معتبر ایفا کرد.

یکی از مشهورترین فارغ التحصیلان دانشگاه پروجا، لوکا پاچیولی، ریاضی دان و راهب فرانسیسکن است که به دلیل تدوین سامانه حسابداری دوطرفه، به پدر حسابداری جهان شهرت دارد. بسیاری از پاپ ها و چهره های برجسته تاریخ نیز در این دانشگاه تحصیل کرده اند. امروزه، پروجا با حدود ۲۸,۰۰۰ دانشجو، به فعالیت خود ادامه می دهد و در رشته های متنوعی از جمله کشاورزی، اقتصاد، مهندسی و پزشکی، آموزش عالی ارائه می دهد. این دانشگاه نمونه ای از مراکزی است که با گذشت قرن ها، همچنان به رسالت آموزشی و پژوهشی خود وفادار مانده است.

اهمیت دانشگاه های قدیمی در دنیای امروز

سفر ما در تاریخ دانشگاه های کهن به پایان رسید، اما داستان این نهادهای باشکوه همچنان ادامه دارد. این دانشگاه ها، فراتر از ساختمان های آجری و کلاس های درس، نگهبانان میراثی بی بدیل هستند که تاثیر آن ها بر جهان امروز غیرقابل انکار است.

حفظ و انتقال میراث فرهنگی و علمی

دانشگاه های قدیمی، پل هایی هستند که گذشته را به حال متصل می کنند. آن ها در طول قرن ها، وظیفه خطیر حفظ، تفسیر و انتقال دانش و فرهنگ بشری را بر عهده داشته اند. در کتابخانه های تاریخی این دانشگاه ها، نسخه های خطی ارزشمندی نگهداری می شود که گنجینه هایی از خرد و اندیشه نیاکان ما هستند. آن ها نه تنها دانش را منتقل می کنند، بلکه خود بخشی از میراث فرهنگی جهان به شمار می روند و داستان هایی از پیشرفت، مبارزه و نوآوری را در دل خود جای داده اند. این دانشگاه ها، فرهنگ های گوناگون را زیر یک سقف گرد هم آورده و به تبادل افکار و دیدگاه ها یاری رسانده اند.

تأثیر بر نوآوری و پیشرفت های علمی معاصر

ممکن است تصور شود که این دانشگاه های قدیمی، تنها به گذشته تعلق دارند، اما این تصور کاملاً نادرست است. بسیاری از آن ها همچنان در خط مقدم نوآوری و پژوهش های علمی معاصر قرار دارند. با سرمایه گذاری در فناوری های نوین، جذب اساتید برجسته و ارائه برنامه های درسی به روز، این دانشگاه ها ثابت کرده اند که می توانند با حفظ ریشه های خود، با چالش های دنیای مدرن انطباق یافته و در پیشرفت های علمی و فناوری نقش آفرین باشند. فارغ التحصیلان آن ها همچنان در عرصه های مختلف، از علم و سیاست گرفته تا هنر و تجارت، درخشان ظاهر می شوند. این نهادها، با وجود قدمت، به طور مداوم خود را با نیازهای روز تطبیق داده اند و پویایی خود را حفظ کرده اند.

جاذبه های گردشگری، معماری و موزه های آن ها

این دانشگاه ها، علاوه بر اهمیت آکادمیک، جاذبه های گردشگری فوق العاده ای نیز هستند. قدم زدن در محوطه های باستانی آکسفورد و کمبریج، بازدید از باغ گیاه شناسی تاریخی پادووا یا تماشای معماری خیره کننده دانشگاه وایادولید، تجربه ای فراموش نشدنی است. این اماکن تاریخی، نه تنها برای دانشجویان و پژوهشگران، بلکه برای هر علاقه مند به تاریخ و معماری جذابیت دارند. موزه ها و گالری های هنری این دانشگاه ها، مجموعه های بی نظیری را در خود جای داده اند که بازدیدکنندگان را با تاریخ، علم و هنر در هم می آمیزد. آن ها گواهی زنده بر این حقیقت هستند که دانش و زیبایی، همواره دست در دست هم پیش رفته اند و فضایی الهام بخش را برای همگان فراهم کرده اند.

نتیجه گیری

در پایان این سفر به دنیای دانشگاه های قدیمی دنیا، درک عمیق تری از اهمیت و جایگاه این نهادهای آموزشی در تاریخ و آینده بشریت به دست می آوریم. از مسجد-دانشگاه قرویین که بذر علم را در قرن نهم کاشت تا دانشگاه های اروپایی که پایه های آموزش عالی مدرن را بنا نهادند، هر یک از این مراکز داستانی از تلاش، نوآوری و پایبندی به خرد را روایت می کنند. آن ها نه تنها مهد پرورش نوابغ و دانشمندان بی شماری بوده اند، بلکه در تکوین تمدن ها، شکل گیری جوامع و پیشبرد مرزهای دانش نقش محوری ایفا کرده اند.

این دانشگاه ها، با گذشت قرن ها، همچنان چراغی فروزان در مسیر علم هستند. میراث علمی و فرهنگی که این نهادها برای ما به ارمغان آورده اند، گرانبها و الهام بخش است. قدردانی از این میراث، نه تنها با شناخت تاریخ آن ها، بلکه با حمایت از استمرار رسالت آموزشی و پژوهشی شان در دنیای امروز محقق می شود. امید است این سفر در زمان، نگاهی تازه به ارزش های نهفته در ریشه های دانش و خرد برای ما فراهم کرده باشد و درک ما را از اهمیت آموزش عالی عمیق تر سازد.