اژدهای خفته در قلعه و آرامگاهی برای ننه نادرشاه – خبرگزاری نتکانف | اخبار ایران و جهان

خبرگزاری نتکانف _ گروه جامعه؛ در ورای آب های نیلگون خلیج همیشه فارس در نشیب کاخ های باستانی فیروزآباد و در فراز دالان های تنگ جنوب در سینه قلعه ای اژدها پیکر به کهن سالی تاریخ ایران و در دشتی لخت و عریان به شهری می رسی که بر بن خاک نهاده شده و در چندین بار تمام هستی اش را به آن سپرده است آنجا تمامی رنگ ها خاکی و نامش لار است.

«لار» که نام های مختلفی از «لاد» و «ایراهستان» گرفته تا نام های باستانی دیگر شهری است که تازیانه خشم طبیعت بارها او را به ویرانی کشانده و تنش را لرزانده است. اما همچنان استوار و صبور ایستاده و رنج رفته بر خویش را به تماشا نشسته است. هنوز در این شهر آثار به جا مانده از عهد پیش از اسلام را دارد که با وجود تکان های متعدد باز هم مورد بی مهری قرار گرفته و دارد. مانند مسجد جامع لار که اگرچه سبک معماری عصر سلجوقی را داشت اما از بین رفت و جایش را یک مسجد جدید گرفت. یا قلعه ای با پیکری اژدهایی در معرض نابودی است و بنایی تاریخی در مجاورتش بوم رنگ آمیزی عده ای ناآگاه قرار گرفته تا روی آن یادگاری بنویسند.

در شهر لار بناهای تاریخی متعددی می توان یافت که جاذبه ای برای دیدن گردشگران این شهر باشد. شهری که از تهران پرواز مستقیم دارد. هر سه شنبه از تهران می رود و هر جمعه صبح برمی گردد بنابراین شهری است که به رغم کوچک بودنش تردد از پایتخت به آن زیاد است ضمن اینکه متولیان در نظر دارند تا تعداد این پروازها را نیز بیشتر کنند. اگر این اتفاق بیفتد و جاذبه های گردشگری و تاریخی این شهر بیشتر معرفی شود می توان گفت لار یک مقصد برای گردشگران تهرانی می تواند باشد همچنان که اهالی هرمزگان و همسایگانش در استان فارس به آنجا سفر می کنند.

اما چه حیف که این شهر ناشناخته است هر چند که در گذشته محل تجارت و شهری با قدرت بوده و حالا رونق از آن رفته است و بناهای تاریخیش هم رو به زوال رفته اند. در این گزارش که با اطلاعاتی از کتاب های مختلفی از جمله تاریخ لار تاریخ مفصل لار لار شهری به رنگ خاک گردآوری شده مشاهدات خبرنگار نتکانف نیز در معرفی آن دخیل است.

لارستان سرزمینی کهن از مرزهای غربی به شهرستانهای قیروکارزین و فیروزآباد متصل بوده و از جنوب به سواحل و جزایر خلیج فارس می رسیده و از شرق به استان های سیستان و بلوچستان و کرمان منتهی می شد و از شمال تا شهرستان های داراب و جهرم پیش می رفته است.

در برخی کتب می نویسند وقتی کیخسرو کشور خود را بین بزرگان ایران تقسیم کرد لار هم به گرگین میلاد رسید و او نیز به طرف لار حرکت کرد چون به حوالی شهر رسید منجمین را احضار و ساعت سعدی خواست منجمین ساعت را نیک ندانسته بنابراین پس از هفت سال که در خارج شهر اقامت کرده بود در ساعت سعد داخل شهر شد مسجد جامع سابق و قیصریه یا همان چهار بازار که فعلاً هم آباد است از آثار اوست.

روایت های متعدد درباره تاریخچه نام شهر لار

در کتاب تاریخ مفصل لار آمده که در زمان هخامنشیان نام لارستان کهن ی او تی یا یا یوتیا یا یوتی بوده است. احتمالاً این نام از یکی از قبایل ساکن این منطقه گرفته شده است. اما باستان شناسان آن را رد می کنند و می گویند که این نام در زمان هخامنشیان متعلق به کرمان بوده است!

در هر روی در «افواه والسنه» آمده هنگامی که کیخسرو کیانی گرگین میلاد را به حکومت آن شهر فرستاد چون یک پسر او لار نام داشت و بعد از پدر قائم مقام او گشته آن شهر به اسم او موسوم شده و کیخسرو تاج مذکور را به او داده بود و از آن تاریخ در سلسله ایشان مانده هر کدام به جای دیگری سلطنت می کرده به پوشیدن آن تیمن و تبرک می جسته اند.

در کتاب تاریخ قم هم نوشته حسن بن محمد بن حسن قمی آمده که لار یکی از فرزندان گرگین میلاد بوده و در شعر مشهور و منسوب به فردوسی نیز نام لاد ذکر شده است به این ترتیب واژه های لار وار و لاد را می توان اسامی اولیه این شهر باستانی دانست که در طول ایام تغییر کرده است.

لارستان که زمانی مرکز تجاری و حکمرانی مهم بوده است در سال ۱۹۳۰ میلادی وقتی مردم لار علیه حکومت پهلوی شوریدند؛ پس از یک جنگ سه ساله آخرین پناهگاه آنها که در قلعه ای به نام اژدها پیکر بود تصرف و منهدم شد. در سال ۱۹۶۰ میلادی هم یک زمین لرزه شدید شهر قدیمی لار را لرزاند و بسیاری از بناهای تاریخی آن را از بین برد. این شهر تقریباً در فاصله ۶ کیلومتری جنوب بازسازی شد ولی مرکز اصلی را امروز شهر قدیمی مرمت شده با نام شهر قدیم تشکیل می دهد.

زندان سلاطین اژدهای چاه قلعه و قدمت مبهم اژدها پیکر

در کتاب های مختلفی نوشته که قلعه اژدها پیکر دارای دیوار سنگی محاطی قلعه بالایی و قلعه میانی است. قدمتش با توجه به یافته های قلعه قدمگاه به پیش از اسلام می رسد آثار چینی دوره مغولی و پیش از آن در قلعه مشاهده شده است. این مکان تا صد سال پیش مسکونی بوده و در زمان سلطنت رضاشاه بمباران شده است. البته برخی منابع دیگر نوشته اند که این قلعه می توانسته در دوره ای زندان سلطنتی باشد یعنی جایی که سلاطین صفویه فرزندان حکام پرخاشگر را به عنوان گروگان زندانی می کرده اند. برخی هم آن را به واسطه غیر قابل نفوذ بودن و مستحکم بودنش طلسم کیانی معرفی کرده اند ولی منبع موثقی برای آن وجود ندارد.

داستان ها درباره بناهای تاریخی لار کم نیست مانند قلعه اژدها پیکر که در کتاب تحفة الغرائب از کتب دوران صفوی چنین آمده است: «از قلّه کوه تا به قعر آن سنگ تراشیده اند. گویند در آن چاه گنجی عظیم و ماری موکّل است و کسان به طلب آن گنج بسیار رفته اند و کشته شده اند. گویند در زمان شاه عباس ثانی حاکم لار سیّدی را در آن چاه فرستاد بعد از مدتی مدید او را بیرون آوردند. نقل کرده که چون داخل چاه شدم چندین هزار شمشیر دیدم که در اندرون چاه از چپ و راست بر یکدیگر می خورد.»

با توجه به کاوش های انجام شده در این محوطه تاریخی قدمت قلعه اژدها پیکر به دوره ساسانیان می رسد و تا یک قرن پیش این قلعه مسکونی بوده است همچنین برخی معتقدند که قلعه اژدها پیکر تا دوره پهلوی اول سالم بوده است. همچنین می گویند در دوره پهلوی این بنا محل اسکان اشرار و سارقین می شود و به دستور رضا شاه این بنا بمب باران و قسمت های عمده آن هم تخریب می شود.

گفته شده در اطراف این بنا سفال های پراکنده از دوره اسلامی دیده شده که برخی از محققین قدمت بنا را به دوره صفوی نسبت داده اند اما با توجه به کاوش های صورت گرفته بقایایی از آثار دوره ساسانی و اشکانی در محل کشف شده است که به احتمال زیاد این بنا معبد یا نیایشگاه بزرگی بوده است و بعدها به قلعه نظامی تبدیل می شود.

با این حال اکنون این قلعه که رو به ویرانی است بر فراز شهر جایی که لار زیر پایش است جا خوش کرده تا گردشگرانی که به این شهر می روند هم نمای شهر را در شب از اینجا ببینند و هم این قلعه را مشاهده کنند و در کنارش سری هم به محلی بزنند که گفته می شود آرامگاه مادر نادرشاه بوده است.

کلک مردم لار به نادرشاه

البته در این باره هم روایات متعدد است. در برخی از اسناد تاریخی آمده است که لاری ها به محض اینکه با خبرمی شوند که دولت افشار قصد حمله کردن به شهرشان را دارند از این رو به سرعت بنایی را در نزدیکی قلعه تاریخی شهر می سازند و نام آن را مقبره ننه نادر می گذارند و از سویی شهر را هم با پارچه های سیاه آذین بندی می کنند. آن زمان که سردار جنگ نادر شاه افشار به این منطقه می رسد و شهر را عزادار می بیند تصور می کند که مردم لار ارادت خاصی به دولت دارند و از این رو شهر و مردم از خطر جنگ و قتل عام در امان می مانند.

برخی روایات و داستان ها نیز این اقدام مردم لار را به دلیل زرنگی آنها در زمان اخذ مالیات ذکر کرده اند. با این وجود در تاریخ مفصل لار هم که به وضوح اشاره شده اینجا یک قبر وجود داشته است و آن قبر مادر نادرشاه است!

این بنای ساده که مردم محلی لار به آن آرامگاه «ننه نادر» می گویند در گوشه شرقی قلعه اژدها پیکر و بر روی بلندی یک صفه محصور قرار دارد که فنداسیون آن را در گوشه جنوب شرقی حصار قلعه تشکیل می دهد. دیوارهای خارجی ساختمان مربعی شکل چهار و نیم در چهارونیم متر است و هر کدام به سه قسمت تقسیم شده اند و به طرف بالا سرنیزه ای شکل بسته می شوند. در ارتفاع بالای بنا یک برآمدگی ۸ ضلعی است و کل ارتفاع ساختمان نه متر است.

این بنا اکنون در معرض انواع و اقسام یادگاری نویسی ها قرار دارد و با وجود اینکه مشخص است بارها مرمت شده ولی همچنان روی آن با این زخم ها سیاه است چه نمای بیرونی و چه نمای داخلی آن.

این گزارش ادامه دارد….