آیا هوش مصنوعی می تواند شخصیتی حقوقی داشته باشد؟

به گزارش خبرگزاری نتکانف گسترش و سهولت استفاده از هوش مصنوعی و احتمال ورود خسارت ناشی از کاربست هوش مصنوعی در ابعاد مختلف به وجود آمدن شرایط لازم برای جبران خسارات ناشی از تصمیمات و اعمال اتخاذ شده توسط هوش مصنوعی فراهم شدن امکان معامله مستقیم توسط آن و زدودن موانع حقوقی پیشرفت در این حوزه همگی نیاز به اعتبارکردن شخصیت حقوقی برای هوش مصنوعی را به عنوان چاره ای علمی مطرح کرده اند.

پژوهشگران در مقاله ای با عنوان «امکان سنجی اعطای شخصیت حقوقی به هوش مصنوعی: ارائه پیشنهاد سیاستی به مقنن ایرانی» به این موضوع پرداخته است که در دهه اخیر با افزایش دامنه کاربرد فناوری های هوشمند و به طور خاص هوش مصنوعی در شئون حیات مرد بر کسی پوشیده نیست که لازم است حقوق دانان حق ها و حقوق ها را مورد بازنگری قرار دهند.

این فناوری نوین سؤالاتی را با خود به ارمغان آورده که شاید حقوق دان و سیاست گذار را چار ه ای نباشد جز اینکه در پاسخ به آن ها نظریات سابق را نقض کرده و طرحی نو دراندازند.

* اعطای شخصیت حقوقی به هوش مصنوعی

به زعم این پژوهش به نظر می رسد از چند منظر اعطای شخصیت حقوقی به هوش مصنوعی مفید و ضروری است. اولا از نظر اقتصادی سرمایه گذاران برای افزایش ریسک پذیری خود به امنیت حقوقی نیاز دارند؛ زیرا اگر مسئولیت های ناشی از تصمیمات هوش مصنوعی به توسعه دهندگان آن تحمیل شود رشد این فناوری و مزایای اقتصاد ی آن با کندی مواجه خواهد شد. 

ثانیاً در بُعد اجتماعی انقلاب صنعتی ناشی از هوش مصنوعی و آثار اقتصادی ناشی از آن فرصتی برای کشور های درحال توسعه فراهم می آورد تا فاصله خود را با کشور های صنعتی کاهش دهند.

به گفته این پژوهش این امر مستلزم ایجاد چهارچوب های حقوقی مناسب برای هوش مصنوعی است تا به سؤالات مربوط به مسئولیت دارایی و حقوق مالکیت فکری پاسخ داده شود. همچنین با توجه به نقش روزافزون هوش مصنوعی در مشاغل مختلف نیاز به تنظیم گر ی قانونی برا ی تعیین جایگاه آن در جامعه احساس می شود.

در ادامه این پژوهش به این مهم اشاره شده است که اعطای شخصیت حقوقی به هوش مصنوعی نه تنها ضروری است بلکه می تواند در پاسخ به سوال امکان اعطای شخصیت حقوقی به هوش مصنوعی باید بیان داشت که به نظر می رسد از نظر تحلیلی شخصیت حقوقی برای هوش مصنوعی امری ممکن باشد و با تدوین نظام ثبت از حیث شکلی و نیز اعمال اصلاحاتی جزیی در برخی مقررات از حیث ماهوی مقدمات آن فراهم آمده و این شخصیت حقوقی مستقر و موثر می گردد.

* مزیت های اعطای شخصیت حقوقی به هوش مصنوعی

به گفته این پژوهش با پذیرش شخصیت حقوقی هوش مصنوعی اگر خسارتی ناشی از اقدامات هوش مصنوعی بر اموال دیگران وارد آید دارایی
شخص حقوقی هوش مصنوعی به عنوان ذمه مستقلی در عرض دارایی دارنده یا استفاده کننده از هوش مصنوعی به وصول مابهازای خسارات وارده محسوب و باعث تسهیل جبران گردد.

به همین ترتیب اگر شخصیت حقوقی هوش مصنوعی پذیرفته شود تحلیل قرارداد های منعقد شده توسط او و بحث از مسئولیت های احتمالی متصور سهل تر خواهد بود.

در ادامه این پژوهش آمده است که با این تفاصیل و با مقدماتی که گذشت پژوهش حاضر در پاسخ به سوالی که در ساحت نخست و در مقام سنجش امکان بر اعطای شخصیت حقوقی به هوش مصنوعی می نگریست داشتن شخصیت حقوقی توسط هوش مصنوعی را امری ممکن تلقی می کند.

* پیشنهاد سیاستی برای قانونگذار ایرانی 

به گفته این پژوهش پذیرش شخصیت حقوقی هوش مصنوعی چار ه ای برای قانونی کردن مناسب تر هوش مصنوعی در ایران و به طور کلی در کشور های درحال توسعه تلقی میگردد.

این پژوهش بیان می کند که با تجربه خوب و مناسبی که از حقوق شرکت ها و اشخاص حقوقی سنتی در این دولت ها وجود دارد می توان با دقت بالاتری بیان کرد که در نظرگرفتن شخصیت حقوقی برای هوش مصنوعی می تواند وضعی قابل پیش بینی را در این حوزه به وجود آورد.

پذیرش شخصیت حقوقی به معنای ترسیم خطوط کلی مد نظر سیاست گذار و حدود و ثغور معین و شفاف برای موضوع اعطای شخصیت خواهد بود و در عین حال از آنرو که در حیطه مقررشده برای شخصیت حقوقی آزادی عمل برای مؤسسان و مدیران شخصیت حقوقی وجود دارد.

در پایان این پژوهش به این نکته اشاره شده است که این وضعیت می تواند بین منافع ملی کشور های درحال توسعه از نظر تضمین حقوق و امنیت شهروندان و هم از نظر منافع شرکت های توسعه دهنده توازن برقرار کرده و در نهایت مانع تضرر این کشور ها شده و نفع شرکت های مذکور را نیز تضمین می نماید.

این پژوهش به کوشش مرتضی شهبازی نیا (دانشیار گروه حقوق خصوصی دانشکده حقوق دانشگاه تربیت مدرس تهران) و محمدجواد ذوالقدر (دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه تربیت مدرس تهران) انجام شده است.