اقامتگاه های بوم گردی در مسیر توسعه گردشگری سبز – خبرگزاری نتکانف | اخبار ایران و جهان

به گزارش خبرنگار نتکانف محمد جهانشاهی دبیر کمیته ملی طبیعت گردی عضو انجمن متخصصان گردشگری ایران در یادداشتی که در اختیار خبرنگار نتکانف قرار داد نوشت: گردشگری سبز همان گونه که از پسوندش مشخص است یک سو گیری به سمت محیط زیست دارد. این رویکرد حاصل چرخش از سمت گردشگری انبوه و مصرف گرایانه صرف به سمت گردشگری پایدار محور است. پایداری در معنای دوام آوردن در تناسب با چرخه حیات.

از دهه ۹۰ میلادی حساسیت های جدی تری نسبت به چگونگی مواجهه با محیط پیرامون شکل گرفته است. حساسیت هایی که پارادایم غالب آن دهه یعنی توسعه پایدار را رقم زد توجه به کیفیت توسعه با نگاه به آینده که رفته رفته شامل متغیرهای کمی در بخش های مختلف شد و توجه به مقوله ظرفیت برد و تحمل.

امروز این نگاه ها عمیق تر شده است. توسعه پایدار شاید به لحاظ مفهومی و نظری قابل قبول تر باشد تا در عمل.

امروز شاهد سرعت تحولات چشمگیری در حوزه های مختلف هستیم. در حالی وارد قرن بیست و یکم شده ایم که رشد جمعیت جهانی شدت مصرف منابع پایه تعارضات سیاسی چالش های زیست محیطی و … دغدغه های جدی هستند.

در دنیایی که تغییرات اقلیمی یک چالش جهانی است و در کنارش تغییرات سر سام آور فن آوری و هوش مصنوعی یک ابهام بزرگ دیگر را پیش پای انسان گذاشته شاید اغراق آمیز نباشد که فکر کنیم تنها فعالیتی که می تواند همچنان انسان ها را در کنار هم و برای هم به حرکت در آورد صنعت انسان محور گردشگری است. بدون انسان و بدون جا به جایی انسان ها گردشگری مفهوم و معنایی ندارد.

امروز گردشگری جهت گیری متفاوتی با قبلش دارد. البته که فراگیر نشده اما نگرش هایی چون سبز اندیشی و سبز گونگی نشان قابل تشخیصی برای تقویت این رویکردهاست.
این مفهوم کلی در نقاط مختلف بسته به شرایط و وضعیت شاهد رفتارهای مختلف خاص خودش است. سازمان گردشگری ملل (UN TOURISM ) رویه های حاکم بر فرآیندهای توسعه را در سال ۲۰۲۳ با تاکید بر انسان و زمین گردشگری و سرمایه گذاری های این صنعت _خدمات را با محوریت سبز بهبود بخشید.

توجه به محیط زیست فرهنگ ها و ارزش های انسانی با هدف افزایش سطح تعامل انسان با محیط پیرامونش در بستر فضایی و توجه به چالش های زیست مشترک بر روی زمین.
بهینه سازی مصرف منابع به ویژه آب و انرژی و افزایش مشارکت در مسیر کاهش تولید گازهای گلخانه ای.

در نشست تغییرات اقلیمی ۲۰۲۴ که در باکو برگزار شد نشست وزیران گردشگری کشورها را هم داشتیم. گفتگو پیرامون تأثیر گذاری و تأثیر پذیری گردشگری از این ابر چالش قرن جدید انجام شد.

ما می دانیم که گردشگری سهمی حدود ۹ درصد در تولید گازهای گلخانه ای به ویژه CO2 دارد که در طول زنجیره تولید و تأمین و ارائه محصولات و خدمات گردشگری تولید می شود. در این زنجیره هتل ها بیشترین سهم را با حدود ۵ درصد از این ۹ درصد به خود اختصاص می دهند یعنی به واسطه ماهیتی که دارند مجبور به ارائه مداوم خدمات با کیفیت هستند و این روند موجب مصرف بالای منابع می شود. چه آب شیرین که کالای بسیار ارزشمندی است و چه انرژی که اهمیت خاصی دارد. هر دوی این بخش ها سهم قابل توجهی در تولید و ارائه خدمات دارند و اگر به کیفیت مصرف آنها توجه نشود با توجه به چالش های جدی که اکنون و آینده برای تأمین آنها خواهیم داشت هم شدت افزایش قیمت و هم شدت اثرگذاری بر قیمت تمام شده محصولات را خواهیم داشت.

بیشتر از دو دهه است که در بسیاری از کشورها توجه جدی به این مقوله می شود. بهینه سازی مصرف منابع در صنعت گردشگری امر جدیدی نیست اما عمومیت یافتن آن رو به گسترش است. این امر اکنون خود را در مسیر کاهش تولید کربن قرار داده است. نمونه هایی در شمال و مرکز اروپا که نهایت تلاش را دارند تا با تأمین منابع و مواد اولیه از نزدیک ترین مناطق مسیر تأمین را کوتاه نمایند تا هم جوامع محلی پیرامون تقویت شود و هم در فرآیند تأمین و تولید و عرضه کمترین نیاز را به حمل و نقل و مصرف انرژی داشته باشند به ویژه اگر انرژی بر پایه سوخت های فسیلی باشد که عامل اصلی (نزدیک به ۹۰ درصد) تولید گازهای گلخانه ای و گرمایش جهانی هستند.

تقریباً اکثر کشورهایی که گردشگری را در مسیر توسعه قرار داده اند به فراخور حساسیت و ملاحظاتی که نسبت به مصرف منابع خود دارند نوع مواجهه گردشگری شأن با این مقوله تعریف می شود. در ترکیه از ۲۰۱۵ توجه به شاخص های پایداری در گردشگری افزایش جدی داشته است.

امروز این کشور در شاخصی مثل ” پرچم آبی ” که استانداردی اروپایی برای حفاظت و مدیریت سواحل است رتبه سوم را بعد از اسپانیا و یونان دارد و شهر آنتالیا با داشتن نزدیک به ۳۰۰ پرچم آبی رتبه اول سواحل دنیا را دارد.

در کشور ما اما هنوز توجه جدی به مباحث مربوط به گردشگری پایدار از هر جنبه اش کم رنگ است. البته وجود اقامت گاه های بومگردی در گردشگری ایران تا حدی شروع حرکت در این مسیر محسوب می شود یا تلاش برای تشخص دادن به برنامه طبیعت گردی که راهنمایان طبیعت گردی و ساختارهایی مثل کمیته ملی طبیعت گردی نشانه هایی از درک موضوع دارد. اما واقعیت این است در عمل همچنان این درک فراگیر نشده و موفق به جریان سازی نشده است.

گردشگری سبز بیش از آنکه رویکردی محیط زیستی باشد جنبه اقتصادی جدی دارد. افزایش بهره وری بهینه سازی مصرف منابع و بهبود عملکرد در اکوسیستم که بهبود روابط ذینفعان و ذیحقان را دنبال می کند. یعنی تلاش برای ارائه خدمات مطلوب با درک ملاحظات ویژه نسبت به پایداری منابع اقتصادی محیط زیستی فرهنگی و اجتماعی. یک مثال ساده بزنیم.
اکنون در یک هتل پنج ستاره در نیمه جنوبی کشور سالانه بیش از ۲ و نیم میلیارد تومان آب مصرف می شود در حالی که ارزش این هتل بالغ بر ۴۰۰ میلیارد تومان است.

در این مجموعه اگر با صرف ۳ میلیارد تومان هزینه یک تصفیه خانه ساخته شود بخش زیادی از مصرف آب به ویژه آب غیر شرب هتل کاهش جدی پیدا می کند و با آموزش های مناسب در بخش های آب بر از جمله خانه داری یا قسمت کترینگ باز می توان فرآیندهای بهینه سازی مصرف را بهبود بخشید. ظرف ۳ تا ۴ سال تحول جدی در این بخش مشاهده می شود که از جنبه اقتصادی یک موفقیت است و از طرف دیگر به محیط زیست هم توجه شده ضمن اینکه یک مسئولیت اجتماعی هم محسوب می شود که مورد توجه قرار گرفته است.

ما در وضعیت مناسبی به لحاظ تأمین و مصرف انرژی قرار نداریم. ناترازی ها هر ساله جدی تر می شوند. تغییرات اقلیمی اثرات جدی بر سرزمین ما داشته که نحوه عملکرد ما نیز باعث تشدید این شرایط شده است. امسال میزان بارش ها ۴۰ درصد کمتر از سال زراعی قبل بوده و خشکسالی بر بیش از ۷۵ درصد کشور اثر گذاشته که آثار آن را در مقاصد گردشگری شهری و روستایی مهمی می توانیم ببینیم. از اصفهان گرفته تا مناطق جنگلی دیگر. آتش سوزها هر ساله بیش از ۲۱ هزار هکتار از محیط های طبیعی کشور را خاکستر می کند. قطعی آب و برق داریم و بسیاری موارد دیگر. نمی توانیم این شرایط را نادیده بگیریم.

به نظر من مهمترین رویکردی که باید دولت در قبال صنعت گردشگری داشته باشد توسعه آن بر پایه شاخص های پایداری است. عدم تأیید طرح های سرمایه گذاری که در آنها ملاحظات پایداری دیده نشده. چارچوب ها و قوانینی داریم که می توانند مبنا باشند از جمله مباحث مربوط به مقررات ملی ساختمان یا توجه به ظرفیت ماده ۱۲ آئین نامه رفع موانع تولید و همچنین جدی گرفتن مباحث پایداری در بحث استاندارسازی و تدوین مشوق ها. هدایت بخشی از تسهیلات موجود به سمت پروژه هایی که شاخص های پایداری را توجه دارند.

برنامه هایی شروع شده از سال گذشته اما جدی گرفته نشده و تلاش همه گیری را برای پیشبرد آنها نمی بینیم. سال آینده قیمت نهاده های انرژی و آب نمی تواند با همین شرایط باقی بماند در سال های بعد هم. شدت اثرگذاری این هزینه ها در قیمت تمام شده خدمات گردشگری بسیار بیشتر خواهد شد پایداری سرزمین ما نیازمند توجه جدی است و گفتگو از این موضوعات دیگر یک گفتمان فانتزی نیست محکوم به جدی گرفتن توسعه گردشگری پایدار و رویکردهای سبز محور هستیم. حتی اگر سبزشویی شود باز بهتر از بی توجهی و نادیده گرفتن است.