کتاب هایی که اگر فیلم شوند، پرفروش می شوند

مریم قربان زاده گفت: بعضی از کارها و کتاب های دفاع مقدس آن قدر خوب هستند که اگر ساخته شوند بازخورد خوبی خواهد داشت و مطمیناً تهیه کنندگان می توانند به بازگشت سرمایه خودشان مطمین باشند.

گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری نتکانف، مهناز سعیدحسینی- مریم قربان زاده نویسنده شناخته شده ای در کشور ما است که عموماً او را با کتاب «خاتون» و «قوماندان» که توجه و تقریظ رهبر انقلاب را به دنبال داشت، می شناسند، اما این نویسنده صاحب سبک کتاب های متعدد و قابل توجهی در حوزه ادبیات دفاع مقدس با تمرکز ویژه بر روی نقش بانوان دارد که نه تنها هم قد و قواره خاتون و قوماندان هستند، بلکه حتی می توان این کتاب ها و ویژه حوض شربت این نویسنده را یک سر و گردن بلندتر هم دانست. با این بانوی نویسنده گپ و گفتی درباره ادبیات دفاع مقدس و نقش زنان در این ادبیات داشتیم که با هم در ادامه می خوانیم:

خانم قربان زاده! از نظر شما اهمیت پرداختن به شخصیت مادران و همسران شهدا یا جانبازان چیست؟ این پرداخت چه کمکی می تواند به وضعیت امروز ما در حوزه زنان بکند؟

ما در جامعه و به خصوص در مورد نوجوان ها نیاز به الگو داریم. از این منظر خواندن از موفقیت ها و توفیقات افراد حتماً اثرگذار خواهد بود و به تغییر دیدگاه خیلی از خانم هایی که مشکلات و مسایل زندگی شان تقریباً شبیه آنها است، کمک می کند. کلاً قصه گویی ما ایرانی ها سر همین ماجرا است. از کودکی دنبال این مسیله بودیم که ببینیم آن شخص چطور مشکلش را حل کرد و در آن افسانه چه اتفاقی افتاد و برای آن اسطوره چه مسیله ای پیش آمد و بعد بعد به خودمان بگوییم پس تو هم می توانی همان راه را بروی و موفق شوی.

الگویی برای زنان امروز

 زن امروز جامعه ما یک مقدار سردرگم شده است. نمی داند که دقیقاً از خودش چه می خواهد. دلش می خواهد یک مادر خیلی خوب و کامل باشد، دلش می خواهد تحصیل کرده در مدارج عالی باشد، دلش می خواهد یک مانکن باشد … نمی داند چه می خواهد و به همین دلیل هر دری را می زند تا ببیند کدام یک از این جنبه ها می تواند او را به آرامش برساند. دیدن الگوها و شنیدن زندگی آن ها از این جهت که این راه را نشان می دهد و الگویی می شود تا به راه دیگری هم فکر کرد و طور دیگری هم نگاه کرد، اهمیت دارد.

کیفیت کتاب های منتشر شده در این زمینه چگونه است؟

 آن چنان نیست که انتظار می رود و لایق این حوزه است. علی رغم تنوعی که به لحاظ موضوعات و افراد و سوژه ها و زندگی هایی که بازتاب داده می شود، کتاب ها خیلی متنوع نیستند؛ یعنی انگار روی یک سیر خط زمانی پیش می روند. هرچند همه آنها یک جاهایی باهم دیگر فرق می کنند اما در نهایت یک زندگی شبیه زندگی یکی دیگر شد. گرچه سبک زندگی آدمهایی که در این مسیر هستند تا حدودی شبیه هم هست، اما این شباهت یک وقت هایی باعث شده که خواننده را نتواند قانع برای خواندن کتاب جدید کند. تعجیلی هم که ناشرها دارند برای کتاب های این سبکی که به فلان مراسم و به فلان تاریخ برسد و در کنارش عدم همکاری خانواده ها باعث می شود نویسنده فراغ بال نداشته باشد و نتواند ان چنان که دلش می خواهد بنویسد همین منجر می شود به کتاب سازی.

حجم کار زیاد است و همه دلشان می خواهد در این حوزه باشند و برای خودشان کلی تکلیف و وظیفه تعیین کرده اند، اما به لحاظ کیفیت آنچه که باید باشد نیست. ضعف ادبی و قدرت مانور ادبیات، به لحاظ تاریخی و نگاه جدید و خلاقی که نویسنده باید داشته باشد بر فقر آثار می افزاید و همین ها دست به دست هم می دهد که این کارهای ضعیف بر کارهای قوی غلبه کند و کارهای قوی چوب کارهای ضعیف را بخورد.

ضربه به ادبیات پایداری و کتاب هایی که طعم و نمک ندارند

این کتاب سازی ها چه آسیبی می زنند و در مقابل چه کار باید کرد؟

 دلم می خواهد به نهادها و ارگان های مسیول بگوییم که کاری نکنند! حداقل در حوزه ی ادبیات و بحث های رسانه ای کاری نکنند. ما بیشترین ضربه را از همین نهاد ها و ارگان ها و سازمان هایی خوردیم که دلشان می خواست بیلان کاری پر کنند و زودتر طرحها را به تولید برسانند و کتاب ها را منتشر کنند و لیست بدهند و جدول پر کنند. علی الخصوص بسیاری از اینها نگاه ادبی به کتاب ها ندارند؛ نگاه اعتقادی دارند و آن احساس تکلیف_ که حتماً محترم و مقدس است_ باعث ورود آنها شده اما بیشتر آسیب می زنند. چقدر از ادبای کشور و اهل پژوهش و ادبیات، در مصادر تولید کتاب های حوزه دفاع مقدس هستند؟ چقدر رسته های نظامی یا دولتی در مناصب تولید این آثارند؟ در این شکل دیگر آن شانیتی که کار ادبی باید داشته باشد و در ادبیات پایداری خودش را نشان بدهد، ندارد. چون آن ارگان و نهاد و موسسه دنبال این هستند که زودتر کتابش دربیاید و بعد بتواند آن را بگذارد روی میز و جلو بقیه ی نهاد ها و ارگان ها بگوید مثلاً من این کتاب را چاپ کردم و این سوژه ما بوده و مسایل این چنینی…

این کارها به ادبیات پایداری آسیب زده است. بسیاری از این کتابها خشک و بی روح هستند و طعم و نمک ندارند.

نظرتان درباره جایزه ها چیست؟

جایزه ها با هدف رشد و شناسایی و تشویق نویسنده هاست اما عملاً جایزه ها برای کتاب های سفارشی خود نهادهای سفارش دهنده است. وقتی خودشان کتاب می نویسند، خودشان تقدیر و خودشان چاپ می کنند باید خودشان هم کتاب را بخوانند!

این قسمت ماجرا آزار دهنده است و کار برای نویسنده هایی که بخواهند مستقل کار کنند و زیر بلیت کسی نباشند، سخت است و نامشان در لیست کاندیداهای جوایز قرار نمی گیرد.

اعتبار جوایز به آثاری است که بر می گزینند. انتخاب آثار ضعیف به صرف این که سفارش دهنده یا ناشر یا داوران دستی در تولید آن داشته اند، ضربه زدن به اعتبار جوایز ادبی است و نویسندگان اصیل ترجیح می دهند اصلاً در چنین جوایزی شرکت نکنند.

یعنی شما معتقد هستید برای تولید آثار بهتر و بیشتر در حوزه دفاع مقدس به حمایت نهادها و ارگان ها هیچ نیازی نیست؟

این حمایت ها و احساس تکلیف های نادرست باعث شده ما با لشکری از آدم ها مواجه باشیم که توهم نویسندگی دارند. فضا آن قدر بی در و پیکر شده که همه دل شان برای شهدا می سوزد و احساس می کنند باید قلم دست بگیرد و بنویسد. اما این افراد ادبیات را نمی شناسند و با شرکت در چند کلاس و دوره فکر می کنند نویسنده شده اند. نویسنده ای که رمان نخوانده و ادبیات و سبک ها و اصلاً جریانات ادبی را نمی شناسد، چطور می تواند نویسندگی کند؟ به صرف اینکه قلم خوبی دارد؟

قلم هایی که نیاز به رشد دارند

این قلم قابل احترام است اما همان قلم نیاز به رشد و پرورش دارد. با چهار تا کارگاه و کلاس نویسندگی که آدم نویسنده نمی شود. اما این اتفاق دارد می افتد و کرور کرور از این مدل آدم ها می آیند و کتاب می نویسند. هر چند با همان کتاب اول _متاسفانه بگوییم یا خوشبختانه _خلع سلاح می شوند و دیگر اقبالی به سمتشان پیدا نمی شود. این درد هم دامن گیر افراد است و هم دامنگیر ادبیات. یک بار یکی از ناشران از من خواست تا بر کار نویسندگانشان نظارت کنم. یکی از شروط من برای این کار این بود که این نویسنده ها صد رمان برتر دنیا را خوانده باشند و لیست رمان های خوانده شده شان را به من بدهند. اما آن ناشر خندید و گفت شما خیلی توقعتان بالا است!

طبیعی است وقتی اینطور به ادبیات نگاه می کنند نباید منتظر کتاب های مانا و تاثیر گذار باشیم.

مساله مهم دیگر اینکه با وجود کتاب های ضعیف و سطحی، ما کتاب خوب در حوزه دفاع مقدس کم نداریم، چرا از این کتاب ها به اندازه کافی اقتباس نشده است و ما فیلم خوب دفاع مقدسی هم کم داریم؟

این را باید از کارگردان ها و سینماگران و تهیه کننده ها بپرسید. سرمایه گذاری در این گونه موضوعات توجیه پذیر است و می توانند سرمایه شان را برگردانند. مردم ادبیات پایداری را دوست دارند و از فیلم هایی که ساخته می شود استقبال می کنند.

چه طور می توان یک زنجیره کامل از کتاب تا اثر هنری مثل تیاتر، فیلم، مستند، انمیشن و در کشور ایجاد کرد؟

سینمای ما هنوز نفهمیده که اصالت با متن و با کتاب است. همان طور که بازیگر نمی داند اصالت با کارگردان است و کارگردان از او مهم تر است. کتاب های خوب دفاع مقدس کارهای آماده ای هستند. علی الخصوص کارهایی که مربوط باشد به زندگی همسران شهداست، صحنه های نظامی و هزینه بردار هم ندارد که خرجش بالا باشد. سوژه این کتاب ها هم مورد نیاز جامعه است. اینکه در سال های پس از پیروزی انقلاب سراغ این سوژه ها نرفتند واقعاً برای من هم جای سوال دارد. یک بخش اش شاید بحث همین رسانه ها و مطبوعات و تلویزیون است که این نیاز را منتقل و این بستر را فراهم نکرده اند تا گفت وگویی بین نویسنده و فیلمنامه نویس یا تهیه کننده اتفاق بیافتد و نویسنده بتواند تهیه کننده و کارگردان را مجاب کند که آنچه نوشته است ارزش فیلم ساختن را دارد. گفت وگویی بین این دو گروه برقرار نمی شود.

به هر حال برای بسیاری از کارگردان ها و تهیه کننده ها اقتصاد خیلی مهم هست و بالاخره بحث اقتصاد سینما چیزی نیست که آدم بتواند از آن بگذرد یا حتی بخواهد زیر سوالش ببرد اما بعضی از کارها و کتاب های دفاع مقدس آن قدر خوب هستند که اگر ساخته شوند بازخورد خوبی خواهد داشت و مطمیناً تهیه کنندگان می توانند به بازگشت سرمایه خودشان مطمین باشند. چه بسا که بیش از بازگشت سرمایه هم برایشان داشته باشد؛ چیزی که تا الان تجربه نشان داده فیلم های خانوادگی طیب و طاهر با دیالوگ های خلاقانه و با صحنه پردازی های فکر شده توانسته اند مردم را به تماشای خودشان بکشانند و موفق شوند.